Ig Nobelprijzen voor nagelstaren, moedermelk met look en pizza smullende hagedissen

Onderzoek dat je aan het lachen brengt, maar dat je ook doet nadenken. Dat is wat de Ig Nobelprijzen elk jaar in de kijker zetten. De uitreikingsceremonie vond dit jaar plaats aan de universiteit van Boston. Ze stond in het teken van het thema ‘spijsvertering’. Dat betekent niet dat elk bekroond onderzoek over voeding gaat. Wel dat de laureaten een knutselwerkje uit papier krijgen dat een menselijke maag voorstelt. De cheque van tien biljoen Zimbabwaanse dollar is er niet mee bij.

Er werden tien Ig Nobelprijzen uitgereikt. Een overzicht.

De Ig Nobelprijs voor literatuur gaat naar een Amerikaanse arts die al in 1989 is overleden. Negen jaar eerder, in 1980, had William Bean de laatste update gepubliceerd van een onderzoek waarin hijzelf de proefpersoon was. In de jaren 1940 was hij begonnen met het dagelijks bijhouden van de groei van zijn vingernagels, meer bepaald van de nagel van zijn linkerduim. Doorheen de jaren tekende hij onder meer een groeivertraging op met het ouder worden. Op zijn 32^ste groeide zijn duimnagel dagelijks 0,123 millimeter aan, op zijn 67^ste was dat gezakt naar 0,095 millimeter. Ook ziekte vertraagde de nagelgroei, terwijl die bij warm weer toenam. Waarom literatuur? Bean publiceerde om de paar jaar een update van zijn onderzoek. Met als laatste de terugblik in 1980 op 35 jaar nagelstaren. Beans zoon kwam de Ig Nobelprijs in ontvangst nemen.

Twee psychologen, een Fransman en een Pool, onderzochten in 2021 welk effect feedback over het IQ heeft op hoe slim mensen zichzelf vinden, en of dit kan leiden tot narcistische trekjes of juist een lager zelfbeeld. Er bleek inderdaad een effect te zijn: als mensen te horen krijgen dat ze een bovengemiddeld IQ hebben, gaan ze zichzelf slimmer inschatten en zelfs ‘superieur’ voelen aan hun medemens. Omgekeerd leidden boodschappen over een ondergemiddeld IQ tot een dommer zelfbeeld en minder narcistische gevoelens. Een weinig verrassende conclusie. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de Ig Nobelprijs die de twee psychologen delen, die voor psychologie is.

Sommige hagedissen willen kennelijk weleens iets anders eten dan insecten. In het Afrikaanse land Togo ontdekte een team van Italiaanse, Nigeriaanse en Togolese onderzoekers in 2022 dat ook lokale regenbooghagedissen de Italiaanse keuken kunnen smaken. In een vakantieresort aan de kust werden verschillende leden van dezelfde populatie gespot terwijl ze van pizzaresten aan het eten waren. Daarbij hadden ze een duidelijke voorkeur voor vierkazenpizza. Wellicht zit er in de kaas een stof die deze pizza onweerstaanbaar voor hen maakt. Het onderzoek werd bekroond met de Ig Nobelprijs voor voeding.

Het is niet zo gek dat de voeding van een moeder invloed heeft op haar moedermelk. Twee Amerikaanse pediaters onderzochten dit in 1991 aan de hand van knoflook. Moedermelk bleek een lookgeur te krijgen als de moeder knoflook had gegeten, en die geur was het sterkst twee uur erna. De baby’s vonden dat prima: ze bleven langer aan de borst en zogen op een hoger ritme. Of hoe knoflook mogelijk helpt bij borstvoedingsproblemen. Goed voor de Ig Nobelprijs voor pediatrie.

De Ig Nobelprijs voor biologie gaat naar Japans onderzoek uit 2019. Biologen kwamen toen op het bizarre idee om koeien te gaan beschilderen met zwarte en witte strepen, waardoor ze er als zebra’s gingen uitzien. Maar kijk: de beschilderde koeien werden veel minder vaak gebeten door steekvliegen. Dat bleek ook uit hun gedrag: ze zwaaiden minder met hun staart, schudden minder met hun kop en stampten minder met hun poten.

Polytetrafluorethyleen, of PTFE, is een zachte kunststof die onder meer wordt gebruikt in medische toepassingen. Het is een extreem inert materiaal: het reageert niet met andere stoffen en het is hitte- en zuurbestendig. Daardoor is het niet-verteerbaar, waardoor je er niet ziek van zou worden als je het opeet (het komt er gewoon met de stoelgang weer uit). Je zou er ook weinig van merken, want PTFE is smaakloos. Volgens Amerikaanse en Israëlische medici zou het plastic kunnen helpen om te vermageren, omdat het verzadiging stimuleert zonder extra calorieën. Ze onderzochten dat in 2016 bij ratten, waarbij een dieet met voeding bestaande uit een vierde deel PTFE tot gewichtsverlies leidde. Goed voor de Ig Nobelprijs voor chemie.

Dit jaar was er één laureaat uit de Lage Landen. De Nederlandse psychologe Inge Kersbergen onderzocht samen met Britse en Duitse collega’s welk effect alcoholinname heeft op het spreken van een vreemde taal. En kijk: Duitse studenten die in 2017 aan de universiteit van Maastricht studeerden en die pas waren begonnen met een cursus Nederlands, presteerden iets beter op een mondelinge taaltest als ze een alcoholisch drankje op hadden (een lemon vodka). ‘Mogelijk vielen hun remmingen door de alcohol weg’, zegt Kersbergen, die vandaag als verslavingsexpert werkt aan de universiteit van Bath, in het Verenigd Koninkrijk. ‘Of ze voelden zich minder onzeker.’

Kersbergen en haar vroegere collega’s gingen niet naar Boston om hun Ig Nobelprijs – die voor de vrede nog wel – op te halen. De meeste laureaten woonden de ceremonie wel bij. ‘Naar de VS reizen ligt tegenwoordig toch wat gevoelig.’ Al is ze wel blij met de onderscheiding. ‘Het is toch een bekende prijs. Maar het is zuiver voor de eer. Een beloning is er niet en voor mijn carrière zal het ook geen verschil maken.’

Voeten kunnen stinken omdat ze ongewassen of bezweet zijn. Maar ze kunnen ook stinken door de schoenen waarin ze zitten. Dat zijn immers vaak broeihaarden voor bacteriën. Indiase vorsers ontwierpen in 2022 een bacteriedodend – en daardoor stankbestrijdend – schoenenrek. Een lamp schijnt uv-licht op de schoenen, wat een steriliserend effect heeft, en dat al na enkele minuten. Het ontwerp werd bekroond met de Ig Nobelprijs voor ingenieursdesign.

In fruit zit vaak een beetje alcohol. En dat kan het gedrag van dieren beïnvloeden. Vleermuizen bijvoorbeeld, die zich graag tegoed doen aan boomvruchten. Een internationaal team onderzocht bij Egyptische fruitvleermuizen het effect van alcohol op de vliegprestaties en de echolocatie (het ‘scannen’ van de omgeving met ultrasoon geluid). Dat bleek negatief. Vleermuizen die alcohol op hadden, vlogen trager en waren slordiger in hun echolocatie. Het verklaart waarom vruchten rijk aan alcohol doorgaans niet gesmaakt worden door deze vleermuizen. Het onderzoek, gepubliceerd in 2010, is nu goed voor de Ig Nobelprijs voor luchtvaart.

Het is een klassieker uit de Italiaanse keuken: pasta cacio e pepe, ofwel pasta met pecorinokaas en peper. Een Europees team van fysici won de Ig Nobelprijs voor hun vakgebied met een wetenschappelijk onderbouwd recept voor een perfecte versie van deze pasta. Ze toonden aan dat het toevoegen van zetmeel (bijvoorbeeld via het pastawater) cruciaal is om klontering in de saus te voorkomen. Daarnaast stellen ze een extra ingrediënt voor: trinatriumcitraat. Toevoeging van dit voedingsadditief (met nummer E331) brengt stabiliteit in de saus, die daardoor heel glad en romig wordt.