Het kleine lichtstipje op deze foto, rechts onder de heldere ring, is een planeet in wording. De foto is het eerste bewijs dat zogenoemde concentrische ringen wijzen op het ontstaan van planeten.
Hij bevindt zich in een platte, ronddraaiende schijf van gas- en stofdeeltjes. Met zijn zwaartekracht trekt hij materiaal uit zijn omgeving aan. Zo creëert hij een lege zone in de schijf, die op de foto zichtbaar is als een brede, donkere ring.
De afgelopen decennia zijn honderden ‘protoplanetaire’ schijven in beeld gebracht rond pasgeboren sterren, vooral met behulp van het ALMA-observatorium in Noord-Chili. De grotere exemplaren, met afmetingen van vele tientallen miljarden kilometers, vertonen vaak concentrische ringen. Sterrenkundigen gingen er altijd al vanuit dat die wijzen op het ontstaan van planeten, maar daarvoor is nu voor het eerst bewijs gevonden.
Vijf miljoen
De foto van de schijf en de planeet is (op infrarode golflengten) gemaakt met het SPHERE-instrument van de Europese 8,2-meter Very Large Telescope in Chili, in het kader van het WISPIT-programma (WIde Separation Planets In Time). Richelle van Capelleveen, een promovendus aan de Leidse Sterrewacht, publiceerde de resultaten afgelopen zomer samen met haar collega’s in The Astrophysical Journal Letters. Het licht van de ster (TYC 5709-354-1), op 430 lichtjaar afstand van de aarde, is kunstmatig weggefilterd. De ster is naar schatting pas zo’n vijf miljoen jaar oud.
De planeet is ook bestudeerd door de Amerikaanse 6,5-meter Magellan-telescoop, eveneens in Chili. Door te kijken naar de rode gloed van heet waterstofgas ontdekten Laird Close (University of Arizona) en zijn collega’s dat de planeet nog steeds aan het groeien is: er valt voortdurend waterstof naar toe. Naar schatting weegt hij momenteel ongeveer vijf keer zo veel als de planeet Jupiter in ons eigen zonnestelsel.
Waarnemingen met de Large Binocular Telescope in Arizona, in zichtbaar licht, hebben het bestaan van een tweede planeet aan het licht gebracht, net binnen de helderste ring van de protoplanetaire schijf. Die is op de infraroodfoto van de VLT niet zichtbaar. De twee planeten hebben de officieuze namen WISPIT-2b en WISPIT-2c gekregen.
