Voor velen onder ons is een kopje koffie in de ochtend onmisbaar. Maar als je medicijnen slikt, is die cafeïne niet altijd onschuldig.
Heel wat mensen zweren bij het cafeïnerijke goedje. Deze vertrouwde oppepper is niet voor niks één van de meest gedronken drankjes op deze planeet. Op het eerste gezicht lijkt koffie misschien vrij onschuldig, maar het kan de werking van bepaalde geneesmiddelen beïnvloeden. Daardoor werken die minder goed of ervaar je meer bijwerkingen.
Van tabletten tegen verkoudheid tot antidepressiva, de impact van cafeïne op je lichaam gaat veel verder dan die snelle energieboost. Dit is wat je moet weten over hoe koffie je medicatie kan saboteren en hoe je dat voorkomt.
Hoe zit het met thee?
Goed nieuws voor de theedrinkers. Hoewel dit drankje ook cafeïne bevat, is dat in veel mindere mate dan koffie. Het zou daarom dus niet dezelfde impact hebben als koffie.
1. Medicijnen tegen griep en verkoudheid
Cafeïne zet het centrale zenuwstelsel in een hogere versnelling. Pseudo-efedrine doet hetzelfde. Het is een middel dat wordt gebruikt in medicijnen tegen griep en verkoudheid, zoals Sinutab, om te helpen tegen een verstopte neus. Beide stoffen behoren tot de categorie van de stimulantia vanwege hun stimulerende werking op het zenuwstelsel. Als je ze combineert, dan stapelen de effecten zich op, wat kan leiden tot nervositeit of rusteloosheid, hoofdpijn, versnelde hartslag en slapeloosheid.
Overigens wordt er aan heel wat medicijnen tegen verkoudheid cafeïne toegevoegd, waardoor die risico’s verder toenemen. Sommige studies suggereren ook dat cafeïne combineren met pseudo-efedrine de bloedsuikerspiegel en de lichaamstemperatuur doet stijgen. Voor onder meer mensen met diabetes is het belangrijk om die suikerspiegel onder controle te houden.
Die stimulantia-effecten zijn ook een probleem wanneer je cafeïne en ADHD-medicatie, zoals rilatine en andere amfetamines, combineert. Hetzelfde geldt voor astmamedicatie, zoals theofylline, wiens chemische structuur lijkt op die van cafeïne.
Door die middelen te combineren loop je meer risico op bijwerkingen, zoals een snelle hartslag en een slechte nachtrust.
2. Schildkliermedicatie
Levothyroxine, de standaardbehandeling voor een slecht werkende schildklier, heeft een zeer strikt schema, dat in de war kan worden gebracht door je kopje koffie in de ochtend.
Uit onderzoek blijkt dat te snel koffie drinken na de inname van levothyroxine ervoor zorgt dat de opname van het geneesmiddel met 50% vermindert.
Cafeïne versnelt de darmmotiliteit (de verplaatsing van voedsel en afvalstoffen door het spijsverteringskanaal). Daardoor heeft levothyroxine minder tijd om geabsorbeerd te worden door het lichaam. Bovendien kan het zich ook aan cafeïne binden in de maag, waardoor het moeilijker is voor het lichaam om het op te nemen. Die effecten verminderen de biologische beschikbaarheid van het geneesmiddel. Dat betekent dat er minder van die stof in de bloedbaan terecht komt. Die interactie komt vaker voor bij levothyroxine in tabletvorm. In haar vloeibare toedieningsvormen is het risico daarop veel kleiner.
Als de absorptie wordt belemmerd, kunnen de symptomen van hypothyreoïdie (vermoeidheid, gewichtstoename en constipatie) terugkeren, zelfs als je je medicijnen correct inneemt.
Datzelfde strakke tijdschema is van kracht voor bisfosfonaten, een klasse van osteoporosemedicijnen. Die medicijnen moeten ook op een lege maag worden ingenomen. Daarna moet je 30 à 60 minuten wachten, voordat je iets mag eten of drinken.
3. Antidepressiva en antipsychotica
De interacties tussen cafeïne en medicatie voor geestelijke gezondheidsproblemen zijn vaak iets complexer.
Selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s), zoals citalopram en sertraline, worden vaak gebruikt om depressies, angststoornissen en andere psychiatrische aandoeningen te behandelen. Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat cafeïne kan binden met die geneesmiddelen in de maag. Daardoor neemt de absorptie van het medicijn af en werkt het mogelijks minder goed.
Tricyclische antidepressiva (TCA’s), zoals amitriptyline en imipramine, zijn een klasse van oudere antidepressiva. De medicijnen uit die klasse beïnvloeden het aantal neurotransmitters in de hersenen. De TCA’s behoren tot de eerste antidepressiva. Maar vandaag de dag is hun gebruik sterk afgenomen, vergeleken met de nieuwere antidepressiva, zoals de SSRI’s, omdat er meer mogelijke bijwerkingen zijn en er meer risico is op een overdosis.
TCA’s worden in de lever afgebroken door het enzym CYP1A2, dat ook cafeïne afbreekt. Door de competitie tussen de twee stoffen vertraagt de afbraak van het geneesmiddel, waardoor je meer bijwerkingen ervaart. Bovendien vertraagt het ook de cafeïneklaring. De cafeïne blijft met andere woorden langer in je bloedsomloop, wat ervoor zorgt dat je langer nerveus en gespannen bent dan normaal.
Clozapine, een antipsychoticum, wordt ook afgebroken door CYP1A2. Uit een studie blijkt dat de concentratie van clozapine na twee of drie kopjes koffie met 97 procent toeneemt, wat het risico zou kunnen verhogen op slaperigheid, verwardheid en serieuzere complicaties.
4. Pijnstillers
Aan sommige pijnstillers die verkrijgbaar zijn zonder voorschrift, zoals die met aspirine of paracetamol, wordt er cafeïne toegevoegd. Koffie kan de absorptiesnelheid van die medicijnen verhogen door de maag sneller te laten legen en de zuurtegraad in de maag te verhogen.
Hoewel cafeïne de werking van pijnstillers kan versnellen, kan het ook het risico op bijwerkingen, zoals maagirritatie of -bloeding, vergroten, vooral wanneer je het combineert met andere producten die cafeïne bevatten. Hoewel er nog geen ernstige gevallen zijn gerapporteerd, is het belangrijk om voorzichtig om te springen met cafeïne.
5. Hartmedicatie
Cafeïne kan tijdelijk (drie à vier uur) je bloeddruk en hartslag doen toenemen. Koffie zou dus de effecten van bloeddrukmedicatie en geneesmiddelen tegen hartritmestoornissen kunnen tegengaan.
Dat betekent niet dat mensen met hartproblemen geen koffie meer mogen drinken. Maar ze moeten wel kijken naar welke impact cafeïne heeft op hun symptomen. Ook moeten ze overwegen of ze niet minder koffie moeten drinken of moeten overschakelen naar decaf koffie.
Hoe voorkom je dat je medicatie wordt gesaboteerd door cafeïne?
Hoewel koffie waarschijnlijk deel uitmaakt van je dagelijkse routine, is het belangrijk om te beseffen dat de cafeïne in je koffie een impact kan hebben op hoe je lichaam geneesmiddelen opneemt en verwerkt. Dit is wat je kan doen om dat te voorkomen.
Slik levothyroxine of bisfosfonaten op een lege maag met water. Wacht daarna 30 à 60 minuten voordat je begint te ontbijten en koffie te drinken.
Wees voorzichtig met medicijnen tegen griep en verkoudheid, maar ook met ADHD- en astmamedicatie. Cafeïne kan namelijk de bijwerkingen van die middelen versterken.
Als je antidepressiva, antipsychotica of bloeddrukmedicatie neemt, breng je dokter dan op de hoogte van hoeveel cafeïne je gebruikelijk consumeert.
Probeer minder koffie te drinken of over te schakelen naar gedecafeïneerde opties als je bijwerkingen, zoals rusteloosheid, slapeloosheid en hartkloppingen, ervaart.
De afbraak van cafeïne verloopt bij iedereen anders. Sommigen voelen zich prima na drie kopjes, terwijl anderen al bijwerkingen krijgen na één kopje. Luister dus goed naar je lichaam en consulteer je apotheker of huisarts als je denkt dat er iets mis is.
Mocht je je ooit afvragen of het wel een goed idee is om koffie te combineren met je medicijnen, ga dan praten met een apotheker of dokter. Dat korte gesprek kan je heel wat leed besparen. In plaats van wekenlang geteisterd te worden door bijwerkingen of een minder doeltreffende behandeling te volgen, kan je dan met een gerust hart genieten van je vertrouwde oppepper.
Dit artikel verscheen eerder in The Conversation. Vertaling: Maxim Garvelink
