Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell en Shimon Sakaguchi ontvangen de Nobelprijs Geneeskunde voor hun onderzoek naar het immuunsysteem. Hun bevindingen zijn cruciaal voor orgaantransplantaties en de behandeling van auto-immuunziekten.
Beeld: Ill. Niklas Elmehed © Nobel Prize Outreach
Het menselijke immuunsysteem is de belangrijkste verdedigingslinie van ons lichaam tegen schadelijke microben, virussen en andere indringers. Die verdedigingslinie kan soms op hol slaan en gezonde cellen aanvallen. Dat is de basis van veel auto-immuunziekten, van kanker tot reumatoïde artritis tot diabetes type 1.
De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat naar de wetenschappers die fundamenteel onderzoek hebben gedaan naar perifere immuuntolerantie, het mechanisme dat het immuunsysteem afremt om te voorkomen dat het eigen lichaam erdoor aangevallen wordt.
Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell en Shimon Sakaguchi winnen de prijs gezamenlijk. Hun werk legde de basis voor klinische proeven die zoeken naar nieuwe behandelingen, bijvoorbeeld therapieën die immuuncellen – zogenaamde regulerende T-cellen – kunnen verspreiden. Die cellen kunnen overreactieve immuunreacties bij auto-immuunziekten of orgaantransplantaties onderdrukken. Volgens het comité lopen er op dit moment meer dan tweehonderd studies naar therapieën die de perifere immuuntolerantie onderzoeken.
‘De Nobelprijs Geneeskunde van dit jaar gaat de wetenschap die de controle over ons immuunsysteem onderzocht. Het immuunsysteem stelt ons in staat om alle denkbare microben te bestrijden en dat, als het goed gaat, zonder het eigen lichaam aan te vallen’, zei Marie Wahren-Herlenius, lid van het Nobelcomité Geneeskunde vandaag tijdens de persconferentie in Stockholm.
Immuunsysteem in balans
Sakaguchi is professor aan het Immunology Frontier Research Center van de Universiteit van Osaka in Japan. In de jaren 80 en 90 deed hij zijn eerste onderzoeken op muizen aan het Aichi Cancer Center Research Institute in Nagoya. Die studies naar de thymus, een orgaan dat zich bij kinderen en jonge zoogdieren achter het borstbeen bevindt en een belangrijke rol speelt in het afweersysteem, leidde uiteindelijk tot de ontdekking van een nieuw oppervlakte-eiwit, CD25. De ontdekking hielp bij het vaststellen van een nieuwe type T-cellen: regulerende T-cellen.
Brunkow en Ramsdell hebben allebei gewerkt bij Celltech Chiroscience, een biotechbedrijf dat zich richt op therapieën voor auto-immuunziekten. Daar deden ze onderzoek naar de genetische basis van perifere immuuntolerantie. Met behulp van scurfy-muizen – een kortlevende muizensoort die geboren wordt met een schilferige, korstige huid en gezwollen lymfeklieren– lokaliseerden Ramsdell en Brunkow het gemuteerde gen Foxp3. Dat is het belangrijkste gen dat T-regulerende cellen controleert. Brunkow is nu senior programmamanager bij het Institute for Systems Biology in Seattle en Ramsdell werkt als wetenschappelijk adviseur voor Sonoma Biotherapeutics in San Francisco.
‘Het is een fundamentele ontdekking over het mechanisme dat ons immuunsysteem in balans houdt’, zei lid van het Nobelcomité Rickard Sandberg. Het systeem is ‘erg belangrijk om te voorkomen dat we allemaal auto-immuunziekten ontwikkelen’.
