Het opvallendste nieuwe inzicht in 2025 komt uit een grootschalige studie in Wales die aantoont dat vaccinatie tegen zona (gordelroos, varicellazostervirus) het risico op dementie bij ouderen met ongeveer 20 procent verlaagt.
De kracht van dit onderzoek, gepubliceerd in Nature, zit in de slimme studieopzet. Het vaccin werd destijds enkel aangeboden aan mensen die na 2 september 1933 geboren waren. Daardoor kon men twee groepen vergelijken die nauwelijks van elkaar verschilden: mensen die hooguit één week ouder of één week jonger waren dan de leeftijdsgrens.
Omdat beide groepen zo goed als identiek waren, kon men de invloed van verstorende factoren sterk beperken. Het resultaat was duidelijk: gevaccineerden hadden een significant lager risico op dementie. Het effect was bovendien meer uitgesproken bij vrouwen, al werd het ook bij mannen teruggevonden.
Deze bevinding past in een bredere trend. Eerdere studies lieten al zien dat andere volwassenenvaccins, zoals tegen influenza, geassocieerd zijn met een lager dementierisico. Zelfs het nieuwe RSV-vaccin lijkt een beschermend effect te hebben, mogelijk door de hulpstof die het immuunsysteem moduleert.
Wetenschappelijk groeit de overtuiging dat latente herpesvirussen, die levenslang in ons lichaam aanwezig blijven, een rol kunnen spelen bij neurodegeneratieve processen. Vaccinatie zou die sluimerende infecties onderdrukken of het immuunsysteem zo beïnvloeden dat schade aan het brein vermindert.
Het idee dat vaccinatie een preventiestrategie tegen dementie kan worden, is revolutionair. Als toekomstig onderzoek deze verbanden ook nog mechanistisch verklaart, staat ons een nieuw hoofdstuk in preventieve geneeskunde te wachten.
Ref: Eyting, M., Xie, M., Michalik, F. et al. A natural experiment on the effect of herpes zoster vaccination on dementia. Nature 641, 438–446 (2025). https://doi.org/10.1038/s41586-025-08800-x
