Als het warm weer is, neem je waarschijnlijk graag een koude douche om af te koelen. Een slecht idee, want zo geef je je lichaam net het signaal om warmte vast te houden. Wat moet je dan wel doen?
De optimale temperatuur van je lichaam ligt rond 37 graden Celsius. Die temperatuur zorgt ervoor dat je lichaam goed kan functioneren. Wanneer de kern van je lichaam te warm wordt, begint het temperatuurregulerende centrum van je hersenen zenuwachtige signalen uit te zenden naar je bloedvaten en spieren in of in de buurt van je huid om door te geven dat ze hun koelmechanismen moeten activeren. Want als de kern van je lichaam te lang op een hoge temperatuur blijft – rond 39 à 40°C – kan dit leiden tot schade aan je organen.
Natuurlijke mechanismen
Om ervoor te zorgen dat je lichaamstemperatuur optimaal blijft, gebruikt je lichaam verschillende technieken om zichzelf af te koelen. Het straalt bijvoorbeeld warmte uit naar de omgeving door middel van elektromagnetische (thermische) straling. Ongeveer zestig procent van je lichaamswarmte gaat op deze manier verloren. Zweten is een andere tactiek Ongeveer 22 procent van je lichaamswarmte gaat zo verloren.
Maar wanneer de luchttemperatuur om je heen hoger is dan je lichaamstemperatuur, wordt zweten het dominante mechanisme om je lichaamstemperatuur te verlagen. De resterende lichaamswarmte gaat dan verloren door een combinatie van convectie naar de lucht of naar een vloeistof waarmee je lichaam in contact komt en via geleiding naar vaste voorwerpen die je aanraakt.
Om af te koelen is lauw douchen veiliger en effectiever dan koud douchen
Om deze mechanismen te ondersteunen, passen je bloedvaten hun diameter aan. De bloedvaten die het dichtst bij je huid liggen, verwijden zich om meer bloed door te laten. Zo kunnen ze dicht bij het relatief koelere huidoppervlak komen. Je lichaam werkt dan aan de circulatie van je bloed, zodat de warmte van binnen in je lichaam naar de periferie kan worden verplaatst om af te koelen. Ook de haren op je huid blijven plat liggen zodat de lucht naast je lichaam kan afkoelen en vervangen kan worden, wat helpt om warmte af te voeren.
Koude douche?
Als het buiten echt warm wordt, lijkt het alsof deze mechanismen niet toereikend zijn. En ook al voelt het misschien lekker aan om in een koud bad te springen of een koude douche te nemen direct nadat je buiten in hitte bent geweest, dat doet niet wat nodig is om je lichaamstemperatuur van je lichaam te verlagen. Voor sommige mensen kan het ook riskant zijn.
Wanneer je wordt blootgesteld aan kou, vernauwen de bloedvaten in de buurt van je huid, waardoor er minder bloed naartoe stroomt. Een koude douche doet dus net het tegenovergestelde van wat er moet gebeuren, omdat er dan minder bloed naar je huidoppervlak stroomt. Dit houdt de warmte vast in en rond je organen in plaats van het af te voeren. In feite geef je je lichaam het verkeerde signaal dat het niet hoeft af te koelen, en dat het net de warmte moet vasthouden.
Een plotselinge blootstelling aan heel koud water kan voor sommige mensen zelfs gevaarlijk zijn. Blootstelling aan water van 15°C kan een koudeschokreactie uitlokken. In zo’n situatie vernauwen de bloedvaten in de huid die in contact komen met het koude water zich snel. Dat verhoogt de bloeddruk omdat het hart nu pompt tegen een verhoogde weerstand.
Die reactie kan vooral gevaarlijk zijn bij mensen met onderliggende hartproblemen, zoals kransslagaderaandoeningen. Een koudeschokreactie kan ook leiden tot een onregelmatige hartslag en zelfs de dood als je van heel warm naar koud gaat.
Gelukkig zijn deze voorvallen zeldzaam en zal het waarschijnlijk niet gebeuren als je gewoon thuis een koude douche of een koud bad neemt. Maar om die reden kun je op een warme dag misschien beter die koude douche overslaan en zker geen ijsbad nemen.
Hete douche
Ook hete douches zijn een slecht idee op een warme dag. Hoewel soms wordt gezegd dat een hete douche het lichaam sneller laat afkoelen, is dat helaas niet waar. Water dat warmer is dan je lichaamstemperatuur geeft warmte af aan je lichaam. Daardoor kan je lichaam geen warmte afvoeren, waardoor de lichaamstemperatuur stijgt.
Een koude douche doet net het tegenovergestelde van wat er moet gebeuren
Op een warme dag is een lauw bad of douche de beste oplossing. Er zijn aanwijzingen dat 26-27°C het meest effectief is. Die temperatuur helpt om je bloed naar de oppervlakte te brengen om af te koelen, zonder dat het koud genoeg is om je lichaam te laten denken dat het zijn warmte moet bewaren.
Lichaamsgeurtjes
Een andere reden om een koude douche op een warme dag over te slaan, is dat het je misschien niet helpt om schoon te worden.
Als je het te warm hebt, zweet je en dit zweet vermengt zich met talg of huidsmeer en met de bacteriën op je huid, waardoor lichaamsgeurtjes ontstaan. Koud water is minder effectief dan warm water in het verwijderen en afbreken van talg en ander vuil op de huid, waardoor lichaamsgeurtjes blijven hangen.
Koud water zorgt er ook voor dat de huid strakker wordt. Hierdoor kunnen talg en vuil in de poriën vast komen te zitten. Dit kan leiden tot mee-eters en acne. Maar warm of lauw water kan helpen om materiaal in de poriën op te lossen en los te maken.
Om af te koelen is lauw douchen veiliger en effectiever dan koud douchen. Zo kan je lichaam de warmte afvoeren zonder schade te berokkenen.
En als je de behoefte voelt om het koeler te krijgen, doe het dan geleidelijk zodat je het automatische temperatuurregelsysteem van je lichaam niet laat schrikken en snel in actie zet. Als je het koud wilt krijgen, kun je de temperatuur het best geleidelijk lager zetten.
