Een hormoonvrije pil die het vrijkomen van sperma tijdelijk zou kunnen voorkomen, heeft de eerste veiligheidsproef doorlopen bij een kleine groep mensen. Hoe werkt die mannenpil? En hoe staat het met de alternatieven?
Het aanbod aan anticonceptiemiddelen is al lang scheefgetrokken: voor vrouwen bestaan er verschillende pillen, implantaten, injecties en hulpmiddelen. Voor mannen alleen condooms en vasectomieën. Onderzoekers zijn al tientallen jaren bezig met dit probleem en ze beginnen nu eindelijk vooruitgang te boeken. Een anticonceptiepil voor mannen met een geheel nieuw anticonceptiemechanisme is nu voor het eerst getest bij mensen.
In de eerste klinische studie van dit type is een niet-hormonale orale anticonceptiepil die de spermaproductie omkeerbaar stopt, veilig bevonden voor gebruik bij mensen. De dagelijks in te nemen pil, voorlopig YCT-529 genoemd, blokkeert de binding van een vitamine A-metaboliet aan zijn receptor in de testikels. Dit voorkomt een reeks veranderingen in genexpressie die nodig zijn om het spermaproductieproces op gang te brengen. De veiligheidsresultaten van de vroege fase 1 klinische studie zijn onlangs gepubliceerd in Communications Medicine.
Cruciale mijlpaal
Let wel, de studie heeft de werkzaamheid van de pil bij het verminderen van het aantal zaadcellen nog niet onderzocht. De ontwikkelaar van het medicijn, YourChoice Therapeutics, voert momenteel studies uit om die gegevens te verzamelen. Maar de bevinding over de veiligheid is een cruciale mijlpaal, vindt Stephanie Page die niet bij het onderzoek betrokken was. Ze is endocrinoloog aan de University of Washington School of Medicine en werkt al meer dan 20 jaar aan andere hormonale anticonceptiemiddelen voor mannen. We hebben volgens haar echt meer omkeerbare anticonceptiemethoden voor mannen nodig.
Aan het kleine onderzoek namen 16 gezonde mannen van 32 tot 59 jaar deel, die allemaal een vasectomie hadden ondergaan – een veel voorkomende operatie om het vrijkomen van sperma te voorkomen door de zaadleiders in het scrotum door te knippen. Het inschrijven van alleen dergelijke deelnemers was een extra voorzorgsmaatregel om het risico van permanente aantasting van de vruchtbaarheid van de deelnemers te vermijden. Volgens Nadja Mannowetz, medeoprichter en directeur wetenschap van YourChoice Therapeutics die toezicht hield op de nieuwe studie, heeft niemand eerder een niet-hormonale anticonceptiepil voor mannen klinisch getest. Het gebruik van onvruchtbare deelnemers was ideaal voor de studie, omdat het team nog niet de effectiviteit van het medicijn evalueerde, maar eerder de verdraagbaarheid ervan en de biologische beschikbaarheid (de actieve niveaus ervan die zich in het lichaam opbouwen).
Er zitten momenteel ook verschillende andere omkeerbare anticonceptiemethoden voor mannen in de klinische testfase
De deelnemers werden in twee groepen verdeeld. In de eerste groep kregen de deelnemers ofwel een eerste dosis van 10 milligram YCT-529 en twee weken later een tweede dosis van 30 mg, ofwel telkens een placebo. De deelnemers in de tweede groep kregen ofwel een eerste dosis van 90 mg en twee weken later een tweede dosis van 180 mg, ofwel telkens een placebo. Alle deelnemers namen de pillen in op een nuchtere maag. Uit elke groep werden vier deelnemers geselecteerd om terug te komen en een derde dosis van 30 mg in te nemen na een vetrijk, calorierijk ontbijt, om te zien of voedsel de verdraagbaarheid van het medicijn zou beïnvloeden.
Bij alle doseringen zagen de onderzoekers volgens Mannowetz ‘een goede en snelle biologische beschikbaarheid’, wat betekent dat het medicijn niet snel in het lichaam werd afgebroken. Gemiddeld duurde het twee tot drie dagen voordat de beschikbaarheid van het medicijn in het bloed met de helft was afgenomen – een veelbelovend resultaat dat suggereert dat de pil mogelijk slechts eenmaal per dag nodig zal zijn, als later effectief blijkt dat ze het aantal zaadcellen vermindert. Mannowetz verwacht dat de dosering die in de winkels zal komen – als het medicijn wordt goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration – waarschijnlijk dichter bij de hogere geteste hoeveelheid van 180 mg zal liggen, maar vervolgonderzoeken zullen helpen om de exacte optimale dosis te bepalen.
Het onderzoeksteam constateerde geen nadelige bijwerkingen van het medicijn. Een voordeel van een niet-hormonale anticonceptiepil is volgens Mannowetz dat er in theorie minder kans is op bepaalde bijwerkingen, zoals veranderingen in de seksuele functie, in het libido of in de stemming.
De resultaten zijn volgens Page spannend en belangrijk, maar ze wijst erop dat dit slechts een kleine studie was. ‘Ik denk dat het overdreven zou zijn om te zeggen dat ze al veel weten over bijwerkingen’, zegt ze. ‘Elk medicijn op de markt heeft bijwerkingen.’
Nog meer in de pijplijn
Er zijn momenteel ook verschillende andere omkeerbare anticonceptiemethoden voor mannen in de klinische testfase. De meest vergevorderde is NES/T, een combinatie van het progestageen Nestorone en testosteron. Het moet dagelijks als gel op de schouders en bovenarmen worden aangebracht en wordt via de huid in de bloedbaan opgenomen. Net als de YCT-529-pil richt de gel zich op de spermaproductie, maar dan door testosteron en progestageen te laten circuleren – hormonen die de hersenen signaleren het productieproces te stoppen. Onderzoekers hebben net een grotere, langere fase 2-klinische proef met NES/T afgerond om de effectiviteit aan te tonen en zullen volgens Page, die betrokken was bij het klinisch onderzoek naar de gel, hopelijk binnenkort een fase 3-proef starten.
75 procent van de meer dan 2.000 ondervraagde mannen in de VS en Canada bereid was om nieuwe anticonceptiemiddelen uit te proberen
Verwacht wordt dat gebruikers van een mannelijk anticonceptiemiddel dat gericht is op de spermaproductie, zoals NES/T of YCT-529, het ongeveer drie maanden lang dagelijks zullen moeten innemen voordat het effect heeft, omdat het lichaam zoveel tijd nodig heeft om rijpe spermacellen te produceren. Bovendien wordt verwacht dat de spermaproductie ongeveer drie maanden nadat een gebruiker is gestopt met het innemen van het medicijn weer op gang zal komen.
Een aantal andere kandidaten voor hormonaal werkende dagelijkse anticonceptiepillen voor mannen bevinden zich in een vroeg stadium van ontwikkeling. Een hydrogelimplantaat met de naam ADAM wordt ook getest in vroege klinische proeven. ADAM werkt als een omkeerbare vasectomie en blokkeert fysiek de zaadleider om het vrijkomen van sperma te voorkomen totdat het implantaat wordt verwijderd.
Studies tonen een groeiende belangstelling aan naar de middelen. Uit een in 2023 gepubliceerd artikel bleek dat 75 procent van de meer dan 2.000 ondervraagde mannen in de VS en Canada bereid was om nieuwe anticonceptiemiddelen uit te proberen. En uit een rapport uit 2019 bleek dat bijna 50 procent van de Amerikaanse mannen tussen 18 en 49 jaar die seks hadden met vrouwen, geen vasectomie hadden ondergaan, tot dan toe weigerachtig stonden tegenover anticonceptie en geen kinderen wilden, zeer geïnteresseerd was. Deze statistieken komen overeen met de ervaringen van Page in het veld: mannen willen volgens haar heel graag meer inspraak hebben in hun voortplanting. En alle anticonceptiemiddelen die nu in de pijplijn zitten, kunnen die vergroten.
