Kunst dateren dankzij Koude Oorlog

Voor het eerst dateerden fysici een schilderij aan de hand van de ‘bomb peak’-curve: een koolstofpiek rond 1960, veroorzaakt door massaal veel kernproeven.

De Fransman Fernand Léger (1881-1955) was een vertegenwoordiger van de abstracte kunst. Een vermeend doek van Léger, dat deel zou uitmaken van zijn reeks Contrast van Vormen, hangt in het Peggy Guggenheim-museum in Venetië. Maar het werk is, zo blijkt nu, niet van de hand van de Franse schilder. De oplossing kwam uit onverwachte hoek: de Koude Oorlog.

Tijdens de jaren 1950 en '60 bracht de Koude Oorlog een ongekende wapenwedloop op gang, die zich uitte in talloze tests met atoombommen. Die ontploffingen hadden een opvallende invloed op de atmosfeer: in minder dan tien jaar tijd verdubbelde het gehalte koolstof 14.

Een en ander is duidelijk zichtbaar in deze tabel. De blauwe lijn geeft het normale gehalte aan: 100 pMC (percent Modern Carbon). Door de opeenvolging van atoomproeven piekt het C14-aandeel in de atmosfeer in 1963 tot net geen 200 pMC. Die opvallende curve staat bekend onder naam ‘bomb peak’. Na 1963 zet de curve weer een dalende lijn in, aangezien er toen een verdrag in werking trad dat nucleaire tests bovengronds verbood: het Limited Test Ban Treaty (LTBT).

Doek uit 1959

Terug naar het schilderij van Léger. Onderzoekers van het INFN, het Italiaanse Nationaal Instituut voor Kernfysica, onderwierpen een staaltje van het gebruikte canvas aan een koolstof-14-datering.

Uit die analyse bleek het gehalte C14 in de vezels abnormaal hoog te zijn. Conclusie: het doek dateert ten vroegste uit 1959. Vier jaar na Légers overlijden dus, en ruim veertig jaar na de Contrast van Vormen-serie (1913-'14). Nooit eerder werd een schilderij onderzocht met de ‘bompiek’-methode. De resultaten verschenen in het vakblad The European Physical Journal Plus. (adw)