Geschiedenis

Tien jaar geleden bleek al dat botfragmenten van neanderthalers, gevonden in de grotten van het Naamse Goyet, sporen van kannibalisme vertonen. Nieuw onderzoek op de beenderen geeft een beeld wie de slachtoffers precies waren. ‘Ze aten individuen uit een andere groep.’

Voor het eerst in negentig jaar kan het publiek het Congopanorama van de Wereldtentoonstelling van 1913 opnieuw bekijken. Niet het originele schilderij, dat opgeslagen ligt in een depot van het War Heritage Institute, maar een replica op kleiner formaat. Een tentoonstelling in het AfricaMuseum ontmaskert dit indrukwekkend staaltje van koloniale propaganda. Historicus en medecurator Maarten Couttenier geeft meer uitleg.

Honden en mensen delen een lange geschiedenis. Dat is terug te vinden in migratiestromen van de afgelopen tienduizend jaar. Fossiel DNA van honden laat zien hoe hun verspreiding samenvalt met die van de mens in Europa en Azië.

Nieuwe bevindingen vergroten de lengte van het wegennet van het Romeinse Rijk met meer dan 100.000 kilometer.

De aftocht van Napoleon na zijn mislukte veldtocht tegen Rusland kostte het leven aan zo'n 300.000 soldaten. De meesten bezweken aan een combinatie van honger, kou en ziekte. Om welke ziektes ging het? Recent onderzoek identificeert nieuwe boosdoeners.

Uit onderzoek op Zelfportret met bloemenhoed blijkt dat James Ensor het schilderij antidateerde, mogelijk om zijn status als vernieuwende kunstenaar te benadrukken.

Een analyse van oud DNA uit vroegmiddeleeuwse Engelse grafsites leverde een verrassend resultaat op. Twee individuen, een man en een jonge vrouw, bleken voorouders te hebben afkomstig uit West-Afrika. De ontdekking laat zien dat menselijke mobiliteit in de vroege middeleeuwen groter was dan gedacht.

Zo’n vijftigduizend jaar geleden verspreidde de moderne mens zich vanuit Afrika over Europa en Azië. Eerdere migraties liepen op niets uit. Waarom lukte het die keer dan wel?

Hoe klonk middeleeuwse muziek? Het is een vraag die musici en musicologen sinds de jaren 1960 onderzoeken. Nu maakt technologie het mogelijk om te weten hoe die muziek klonk op de plekken waarvoor ze werd gecreëerd. Het resultaat hoor je dit jaar op het Antwerpse festival Laus Polyphoniae.

Grote historische gebeurtenissen hebben hun stempel gedrukt op de evolutie van het Nederlands. Maar dat geldt evengoed voor Suske en Wiske en het Nederlandse koor Kinderen voor Kinderen. Taalkundige Miet Ooms beschreef het in Van vogala tot noncha. 

Drie jaar lang verkende archeoloog Greer Jarrett de handelsroutes van de Vikingen in het Hoge Noorden. Met zijn reis toonde hij aan dat de Vikingen zich verder op zee begaven dan gedacht, en dat ze daarbij gebruik maakten van een netwerk van aanmeerplekken verspreid over de Scandinavische kusten.

Wat vertelt DNA over het verleden van een stad? In Sint-Truiden heel wat. Op de Groenmarkt – eeuwenlang de begraafplaats van de Onze-Lieve-Vrouwekerk – onderzochten Leuvense onderzoekers DNA van vierhonderd mensen die er tussen de 8ste en 18de eeuw begraven werden. De studie brengt een tot nu toe onbekende pestuitbraak in de 14^de eeuw aan het licht.

Carthago, de aartsvijand van Rome, werd ruim drieduizend jaar geleden gesticht door Fenicische zeelui en handelslieden. Maar het Carthaagse DNA vertelt een ander verhaal.

In de winter van 1938 arriveerde een bijzondere wetenschapper in Gent, Erwin Schrödinger. De Oostenrijkse natuurkundige en Nobelprijswinnaar moest zijn thuisland ontvluchten na de Anschluss met nazi-Duitsland, en vond tijdelijk onderdak aan de Gentse universiteit.

Wie waren de directe voorouders van de moderne mens, Homo sapiens? Nieuw genetisch onderzoek maakt de puzzel nog wat complexer.

In de vroege middeleeuwen droegen zelfs gewone mensen in onze contreien heel exotische sieraden. Archeologe Mette Langbroek brengt aan de hand van kralensnoeren de internationale handelsnetwerken in deze weinig bekende periode in onze geschiedenis in kaart.

Groenland staat al decennia in de belangstelling van de VS. Waar het land vandaag is uitgegroeid tot een geopolitiek en economisch brandpunt, was het tijdens de Tweede Oorlog een strategische militaire positie om meteorologische data te verkrijgen. Die waren cruciaal voor luchtbombardementen of geheime manoeuvres.