Geschiedenis

De richting van honderden monumentale gebouwen ten opzichte van verschillende hemellichamen onthult dat de oude Olmeken en Maya al rond 1000 v. Chr. gebruik maakten van de 260-dagen kalender. Dat is eeuwen eerder dan archeologen tot nu toe konden bewijzen.

Nieuw onderzoek naar iconische fossielenbedden met resten van uitgestorven reusachtige zeezoogdieren ontrafelt een intrigerend mysterie. Maar het leert ons ook iets over de oorsprong van het voortplantingsgedrag van hun evolutionaire nazaat, de walvis.

Nu de Nederlandse regering officieel excuses heeft aangeboden voor het slavernijverleden rijst de vraag: zou iedere individuele Nederlander een stukje verantwoordelijkheid op zich moeten nemen? En hoe zit dat in België?

Een analyse van visrestanten gevonden op een archeologische site in Israël bracht sporen van koken aan het licht die zo'n 780.000 jaar oud zijn. Het zijn meteen de oudste sporen van het gebruik van vuur bij het bereiden van voedsel.

Weet jij wie de grootmoeder van je grootmoeder is? Zelfs met een familiestamboom kan je dat niet zomaar achterhalen. Genetisch genealoog Maarten Larmuseau (KU Leuven en Histories vzw) moedigt vrijwilligers daarom aan om hun moederlijke stamlijn op te stellen. Die zoektocht naar onze 'voormoeders' levert hem nu een jaarprijs wetenschapscommunicatie en de Eos Publieksprijs op.

De verstrengeling tussen een WK voetbal en propaganda is zo oud als het toernooi zelf. Maar werkt het veronderstelde massapsychologische mechanisme van stimulus en succesrespons wel?

Vandaag wordt officieel de 8 miljardste mens geboren. Daar komen nog bijna 2 miljard mensen bij. Toch duikt het gemiddelde kindertal per vrouw onder de grens waarop de populatie stabiel blijft. Begint de wereldbevolking deze eeuw al te krimpen?

De Angelsaksen kwamen in groten getale naar vroegmiddeleeuws Engeland.

Wat is er zo bijzonder aan de taal van de inwoners van Madagaskar? Of is die eigenlijk helemaal niet zo apart? En wat heeft een en ander te maken met een significante wijziging in het landschap en het uitsterven van diersoorten? Een recent onderzoek geeft antwoorden.

De Vlaamse regering laat een lijst opstellen van historische personen en gebeurtenissen die zij het kennen en onthouden waard vindt. Wat is de meerwaarde van een dergelijke canon? Historici en didactici maken zich zorgen over de officiële geschiedenispolitiek, schrijft cultuurhistoricus Jo Tollebeek.

De uitheemse flora in streken die ooit deel uitmaakten van hetzelfde koloniaal rijk vertoont een opvallende overeenkomst met elkaar. Die gelijkenissen tekenen zich sterker af naarmate de duur en de intensiteit van de koloniale periode.

Oud-DNA van dertien neanderthalers uit twee grotten in het Aziatische Altaigebergte biedt voor de eerste keer inzicht in hoe die mensen samenleefden. De grootste genetische studie van neanderthalers tot nu toe vond een vader en dochter, en verschillende andere nauwe verwanten. Voor genetische diversiteit zorgden de vrouwen die bij de groep van hun man gingen wonen.

Bij de restauratie van het Antwerpse stadhuis kwam een zware houten kist met indrukwekkend ijzerbeslag in beeld. Die zou de originele privilegiekom van Antwerpen zijn, de bewaarplaats voor de documenten met de eerste stadsrechten uit de dertiende en de veertiende eeuw.

De consumptie van cacao bleef niet beperkt tot de hoogste klasse van de samenleving bij de oude Maya's. Ook gewone huishoudens hadden toegang tot deze 'gift van de goden', zo blijkt uit een analyse van archeologische artefacten.

Dankzij het werk van paleogeneticus Svante Pääbo weten we dat gemiddeld twee procent van ons DNA afkomstig is van neanderthalers. Vandaag wint hij de Nobelprijs voor Geneeskunde. Eos sprak met hem in 2014: ‘Mogelijk hebben wij onze neiging tot zwaarlijvigheid geërfd van de neanderthaler’.

Experts deden een toevallige vondst in de rivier Trave. Ze stuitten op de 400 jaar oude overblijfselen van een vrachtschip uit de Hanzetijd. Het schip zonk omdat een maneuver fout liep.

Veel mensen gaan elke zomer op reis. Ze pakken hun koffer en ze verlaten hun (t)huis voor een aantal weken. Maar... Denk daar eens over na. Hoe gek is dit concept eigenlijk?! Hoe is dit ooit begonnen? Wie waren de eerste mensen die op reis vertrokken en waarom? Sociocultureel antropoloog Noël Salazar (KU Leuven) neemt ons mee in de geschiedenis van het reizen.

Het wereldwijde debat over dekolonisatie zet ook overheden en onderzoekers in België ertoe aan om de eigen collecties met menselijke resten te inventariseren en de context te onderzoeken waarin ze zijn verzameld.