Geschiedenis

Het begin van de landbouw was niet alleen een keerpunt in onze geschiedenis als mens, ook ons immuunsysteem veranderde drastisch. De nieuwe ziekteverwekkers waarmee de eerste boeren in aanraking kwamen, dwongen het immuunsysteem om minder heftig te reageren.

De Middeleeuwse kerk ouderwets en conservatief? Niet wat betreft haar visie op het huwelijk. Eeuwen vóór #MeToo zette ze ‘actief ja zeggen’ centraal. Zo maakte de kerk vrije partnerkeuze al in de twaalfde eeuw mogelijk, althans voor hetero’s.

Na twee jaar en een uitzonderlijke globale onderbreking, waarvan de gevolgen nog niet duidelijk zijn, is het onvermijdelijk dat velen nog decennialang over COVID-19 zullen schrijven. Nu we een periode van zelfreflectie ingaan, hebben de menswetenschappen veel te bieden.

We zijn voortdurend geneigd om om onze creativiteit te overschatten, stelt taalkundige Hendrik De Smet (KU Leuven). 'Onze echte creativiteit zit juist in ons vermogen te leren en wat we geleerd hebben te gebruiken.'

Zijn droom: de volledige uitroeiing van de armoede in de Lage Landen. In 1818 bedacht generaal-majoor Johannes van den Bosch het plan om armen naar nieuw op te richten kolonies te sturen. Eén daarvan, de Wortel-kolonie in de Antwerpse Kempen, wordt nu erkend als werelderfgoed door Unesco.

De scheiding tussen de arme en bevoorrechte klasse drong in de Romeinse wereld door tot op het toilet. Als een van de weinige oudheidkundigen specialiseerde Gemma Jansen zich in Romeins sanitair. Zo stootte ze op een aantal wijdverbreide misverstanden. En op een historisch record.

75 jaar lang was Congo een Belgische kolonie. Aan de hand van de herinneringen van Limburgse kolonisten en uitgeweken Congolezen probeert podcastmaker Eva Droogmans dat turbulente verleden te reconstrueren.

Aantekeningen van Isaac Newton en David Gregory werden geveild voor 1,97 miljoen euro.

In de Denisovagrot werden eerder al resten gevonden van de denisovamens en de neanderthaler. Nieuw onderzoek bevestigt ook de aanwezigheid van fossiel DNA van de moderne mens. Zijn de drie menssoorten elkaar daar ooit tegen het lijf gelopen?

De Congolese kimbanguïstische kerk was een zwaar lot beschoren. Al bij de oprichting van de beweging honderd jaar geleden werden haar profeet en zijn volgelingen verguisd en onderdrukt. Een illustratie van de vergeldingsdrang van de koloniserende macht, en van de veerkracht van gelovigen.

Het actuele debat over de teruggave van Congolees erfgoed maakt grotere vragen los. Het wordt tijd dat de koloniserende naties zich bezinnen over de herkomst en rol van hun musea.

Voetbal is zo ingeburgerd, dat het ondertussen tot ons cultureel erfgoed hoort. Maar wie heeft de populaire sport bedacht? En hoe veroverde voetbal de wereld? Dries Vanysacker, erevoorzitter van Voetbalcub Holsbeek, maar ook geschiedkundige aan de KU Leuven en auteur van meerdere boeken over sportgeschiedenis, neemt je in onze podcast Vraag Het Aan mee terug in de tijd.

Het heeft tot in de 19e eeuw geduurd voordat westerse wetenschappers de Nijl precies in kaart hadden gebracht. Een van die verkenningsreizgers was Eugène de Pruyssenaere de la Wostyne, een weinig bekende man uit Ieper. Tijd voor eerherstel voor een vergeten held? Of kunnen we met heldenstatus maar beter uitkijken?

Als het verhaal van de Oostendse Compagnie al bekendheid geniet, dan is het vaak als prelude op de Belgische koloniale geschiedenis. Historicus Wim De Winter herbekijkt de handelscompagnie als een kroniek van ontmoetingen en bestudeert de interactie tussen Europeanen en oosterlingen.

De schedel van een vrouwelijke Homo sapiens blijkt meer dan 45.000 jaar oud. Een recente DNA-analyse van deze en andere resten biedt inzicht in de stamboom van de eerste moderne Europeanen.

België en Nederland, twee kleine landen met een enorme overzeese schaduw. Met Congo en Revolusi schreef David Van Reybrouck hun koloniale geschiedenissen neer. Uit een verlangen om pijn erkenbaar te maken, en ook om te waarschuwen voor een nieuwe vorm van kolonisatie.

Reconstitutie biedt de mogelijkheid van een openhartige dialoog en een solide samenwerking. Het is de beste manier om de kwestie van teruggave snel op te lossen, stelt Henry Bundjoko Banyata (directeur van het Nationaal Museum van de Democratische Republiek Congo).