Het lijkt erop dat de oude Egyptenaren al aan onderzoek naar kanker deden en misschien zelfs experimentele behandelingen uitvoerden. Dat blijkt uit onderzoek naar een vier- tot vijfduizend jaar oude schedel.
Beeld: De vier- tot vijfduizend jaar oude schedel die de opmerkelijke medische insnijdingen aan het licht bracht. Credit: Tondini, Isidro, Camarós, 2024
Over de – voor die tijd – revolutionaire kennis van medische problemen bij de oude Egyptenaren was al heel wat bekend. Uit teruggevonden teksten bleek onder meer dat zij al veel aandoeningen correct konden identificeren, definiëren en behandelen. We wisten ook al dat ze gebruikmaakten van prothesen en tandvullingen. Maar of – en vooral in welke mate – zij probeerden meer te weten komen over kanker was nog grotendeels een vraagteken.
Het onderzoeksteam onder leiding van Tatiana Tondini (universiteit van Tübingen) wilde achterhalen welke rol kanker speelde in samenlevingen uit het verleden. In welke mate kwam wat wij tegenwoordig ‘een beschavingsziekte’ noemen toen ook al voor? En hoe ging men er dan mee om?
Om na te gaan hoe dat in het oude Egypte zat, focuste het team op twee schedels uit een verzameling die gekoppeld is aan een archeologisch onderzoekscentrum aan de universiteit van Cambridge. De ene, van een 30- tot 35-jarige man, dateert van tussen 2687 en 2345 v. Chr. De tweede, van een vrouw ouder dan 50, gaat terug tot tussen ruim 600 en 300 jaar v. Chr.
Mysterieuze sporen van insnijdingen
Beide schedels vertoonden, kort samengevat, sporen van een tumor en de eerste ook van uitzaaiingen. Dat wijst er volgens de onderzoekers op dat kanker ook in het oude Egypte al een courant ziektebeeld moet geweest zijn. Maar echt bijzonder is wat ze op de oudste schedel aantroffen rónd de tumor en de uitzaaiingen. Tot hun grote verbazing zagen ze sporen van insnijdingen. Het gevolg, bleek uit nader onderzoek, van wat incisies met een scherp voorwerp, wellicht gemaakt uit metaal.
Dat leidde coauteur Albert Isidro (universitair ziekenhuis Sagrat Cor, Barcelona), naar een baanbrekende hypothese. Volgens hem lijkt het erop dat de oude Egyptenaren vier- tot vijfduizend jaar geleden al overgingen tot chirurgische ingrepen na het vaststellen van kankercellen. Dat kan twee dingen betekenen, die elkaar op zich niet uitsluiten. Ofwel deden ze al medisch onderzoek om de ziekte te leren doorgronden. Ofwel waren ze al een stap verder en experimenteerden ze met mogelijke behandelingen.
Waarbij de in egyptologie gespecialiseerde oncoloog Isidro wel een slag om de arm houdt. Een voorbehoud dat geldt voor archeologie in het algemeen en voor onderzoek als dit in bijzonder. Noch het integrale skelet, noch de klinische voorgeschiedenis is beschikbaar. Het impliceert dat je werkt met een gefragmenteerd stukje verleden en dat maakt een accuraat volledig beeld schetsen complex.
Doe mee met #eosleeft
Met artificiële intelligentie is het eenvoudiger dan ooit om massaal misinformatie viraal te laten gaan op sociale media. Eos Wetenschap vzw wil een baken zijn voor iedereen die op zoek is naar wetenschappelijk onderbouwde journalistiek.
Dankzij de financiële steun van onze community kunnen we dit onafhankelijk blijven doen zonder beïnvloeding van politieke of commerciële spelers.
Wij verstoppen ons niet achter een paywall, omdat we geloven dat open, kwaliteitsvolle wetenschapsjournalistiek leidt tot een vrijere en betere wereld.
Wil je meer weten over de missie van Eos? Klik hier.
Deel je onze missie? Help mee om onze impact te vergroten.
