Geschiedenis

Nieuwe geschiedenispodcast: De kronieken van de dood
Radbraken, levend verbranden, onthoofden... op de Grote Markt in Brussel en de Meir in Antwerpen vonden in de zestiende eeuw verschrikkelijke executies plaats. Enkele toeschouwers beschreven de terechtstellingen in een dagboek. Historica Isabel Casteels bestudeerde die kronieken en vertelt erover in deze driedelige podcastreeks. Een kleine tijdreis, tot op het schavot.

Kwamen onze voorouders toch niet uit Afrika?
De familie van de mensachtigen is een nieuwe tak rijker. In Turkije zijn zo’n negen miljoen jaar oude fossiele restanten van een nog onbekende apensoort gevonden. Dat zet de gangbare opvatting dat de voorouders van de Afrikaanse apen, en dus van de mens, uit Afrika kwamen op losse schroeven.

Zonder Louis Pasteur was (Franse) wijn geen lang leven beschoren
Wijn is al lang een economisch goed in Frankrijk. In de negentiende eeuw zat de consumptie ervan in de lift, maar bij transport naar een Franse uithoek of ander land bedierf de wijn geregeld. Scheikundige Louis Pasteur bestudeerde het nijpende probleem. Wat heeft hij voor wijn betekend?

In bed met Napoleon: 60 minnaressen, 2 huwelijken, 1 grote liefde
Er is ophef rond een nieuwe film over Napoleon Bonaparte die in het najaar uitkomt. De Britse regisseur Ridley Scott zou Bonaparte neerzetten als een slechterik. Maar hoe turbulent Napoleons bestaan als veldheer ook was, zijn liefdesleven was nog woeliger.

Antoni van Leeuwenhoek liet ons bacteriën, zaadcellen en facetogen van insecten zien
Driehonderd jaar geleden overleed Antoni van Leeuwenhoek. De textielhandelaar maakte naam en faam met zijn revolutionaire microscopen, waarmee hij een geheel nieuwe wereld openbaarde. Zijn belang voor de microbiologie valt niet te overschatten. ‘Net toen iedereen begon te kijken naar het grote, richtte Van Leeuwenhoek zijn blik op het minuscule.’

Poëzie, renpaarden en levensadvies - hoe een middeleeuwse leerkracht zijn studenten bij de les grammatica hield
Ook tien eeuwen geleden klaagden leerkrachten al over ‘luie studenten’ en zochten ze manieren om hen gemotiveerd te houden. De Byzantijnse leerkracht Niketas van Herakleia was er een meester in. Zijn Griekse gedichten over grammatica geven inzage in zijn bijzondere leven.

Een warmer klimaat bracht neanderthalers en denisovamensen samen
Beide menssoorten stonden met elkaar in contact, maar hoe frequent? Dat blijft een mysterie. Een nieuw klimaatmodel laat zien dat hun leefgebieden in bepaalde warmere periodes in elkaar overliepen, wat ontmoetingen makkelijker maakte.

Ruïnes van het theater van keizer Nero ontdekt in de buurt van het Vaticaan
Op een plek waar een luxehotel zou worden gebouwd, vonden archeologen de sierlijke ruïnes van Nero's theater.

Een stamboom uit de steentijd
Voor het eerst zijn wetenschappers erin geslaagd om op basis van fossiel DNA afkomstig uit een neolithische grafsite een uitgebreide familiestamboom op te stellen. Het biedt niet enkel inzicht in familierelaties, maar ook in de sociale structuur van deze gemeenschap uit de jonge steentijd.

Een juweel van een halsketting, negenduizend jaar oud
In een dorp in het huidige Jordanië stierf negenduizend jaar geleden een kind. Hij werd onder de vloer van zijn huis begraven, met rond zijn nek een prachtig halssnoer gemaakt uit meer dan 2.500 kraaltjes. Vijf jaar nadat het werd opgegraven, hebben archeologen dit bijzondere steentijdjuweel nu weer bij elkaar gepuzzeld.

Ook België speelde een rol bij de productie van de atoombom
Momenteel kan je in de bioscoop gaan kijken naar Oppenheimer, een film over de natuurkundige die ook de vader van de atoombom wordt genoemd. Ook België speelde een rol. Ons land zorgde er tijdens de Tweede Wereldoorlog voor dat de VS konden beschikken over uranium.

Pompeiaanse pizza … of toch gewoon brood?
Plat, rond en met beleg- dat kan alleen maar een pizza zijn! Of niet? De tweeduizend jaar oude vondst uit Pompeï toont zeker iets anders.

Wie was de allereerste Vlaamse fietser?
De eerste Vlamingen die voetbal speelden, waren leerlingen van het College van Melle, in 1863. Dat was al langer bekend. Maar wie de eerste Vlaamse fietsers waren, bleef tot voor kort in het ongewisse. Dat vage beeld wordt nu opgevuld met informatie uit onverwachte hoek: het dagboek van een Waalse priester en de Amsterdamse boekhouding van vergoedingen voor Duitse militairen.

Abstracte gravures in Franse grot zijn gemaakt door neanderthalers
Grottekeningen in het Franse La Roche-Cotard zijn het werk van neanderthalers en niet van Homo sapiens, wijst nieuw onderzoek uit. ‘Late neanderthalers verschilden helemaal niet zoveel van de Homo sapiens. Het is logisch dat zij ook grottekeningen maakten’, zegt professor Philip Van Peer (KU Leuven).

Krullen verkoelen het hoofd
De zon brandde op hun hoofd en drinkwater was vaak schaars: onze voorouders in Afrika hadden te kampen met hitte. Het feit dat veel mensen vandaag nog steeds krullend haar hebben, zou hiermee te maken kunnen hebben.

Kunsthistorica Hanne Schonkeren reconstrueert pronkbekers uit de renaissance
Hoe ging edelsmeedkunst tijdens de renaissance in zijn werk? Kunsthistorica Hanne Schonkeren (Vrije Universiteit Brussel) zoekt dit uit door de pronkbekers zelf te maken.

Onze voorouder ‘Lucy’ kon net als wij rechtop lopen
Onderzoekers reconstrueerden de gewrichten en spieren van Lucy, de bekendste vroege voorouder van de mens. Daarmee verwierven ze nieuw inzicht in de gang van de mensachtige.

'Ook in België is er nog veel spannende archeologie te ontdekken'
Bij archeologie denk je misschien snel aan opgravingen in Egypte of het Nabije Oosten. Toch valt er ook in België heel wat archeologie te ontdekken. Drie archeologen gunnen je een blik in hun onderzoek.