Geschiedenis

De consumptie van cacao bleef niet beperkt tot de hoogste klasse van de samenleving bij de oude Maya's. Ook gewone huishoudens hadden toegang tot deze 'gift van de goden', zo blijkt uit een analyse van archeologische artefacten.

Dankzij het werk van paleogeneticus Svante Pääbo weten we dat gemiddeld twee procent van ons DNA afkomstig is van neanderthalers. Vandaag wint hij de Nobelprijs voor Geneeskunde. Eos sprak met hem in 2014: ‘Mogelijk hebben wij onze neiging tot zwaarlijvigheid geërfd van de neanderthaler’.

Experts deden een toevallige vondst in de rivier Trave. Ze stuitten op de 400 jaar oude overblijfselen van een vrachtschip uit de Hanzetijd. Het schip zonk omdat een maneuver fout liep.

Veel mensen gaan elke zomer op reis. Ze pakken hun koffer en ze verlaten hun (t)huis voor een aantal weken. Maar... Denk daar eens over na. Hoe gek is dit concept eigenlijk?! Hoe is dit ooit begonnen? Wie waren de eerste mensen die op reis vertrokken en waarom? Sociocultureel antropoloog Noël Salazar (KU Leuven) neemt ons mee in de geschiedenis van het reizen.

Het wereldwijde debat over dekolonisatie zet ook overheden en onderzoekers in België ertoe aan om de eigen collecties met menselijke resten te inventariseren en de context te onderzoeken waarin ze zijn verzameld.

De domesticatie van de hond vond plaats in Azië. Dat blijkt uit een analyse van fossiel DNA afkomstig van wolven uit de ijstijd. Ook in het nabije Oosten werden wellicht wolven gedomesticeerd.

Nederland is een Romeinse hotspot rijker. Aan de Rijn vlakbij de Duitse grens zijn de overblijfselen ontdekt van een tempel uit de keizertijd. Vooral in de buurt gelegerde militairen kwamen er de hogere machten aanbidden.

DNA afkomstig van een middeleeuwse begraafplaats onthult de oorsprong van de dodelijke pandemie.

Tientallen eilanden en dorpen werden in de loop der eeuwen verzwolgen door het wassende water van de Noordzee. Van één eiland in het bijzonder zindert de herinnering levendig na: Testerep. Archeologen starten een gelijknamig onderzoek naar de geschiedenis van het kustlandschap in en rond Oostende, dat ook aanbevelingen voor de toekomst moet opleveren.

Veerle Rots, laureate van de Francqui-prijs van dit jaar, heeft met haar onderzoek naar stenen artefacten de blik van archeologen op de verre prehistorie ingrijpend veranderd. Ze toonde aan dat homo sapiensen én neanderthalers al heel vroeg complexe gebruiksvoorwerpen maakten, onder meer via montage.

In Zuid-Frankrijk bewaarden microalgen prehistorische spinnen voor de eeuwigheid.

In het vroegmiddeleeuwse Engeland aten koningen niet meer vlees dan hun onderdanen.

Waar komen de eerste landbouwers en bij uitbreiding wij, Europeanen, nu echt vandaan? Nieuw onderzoek met DNA-spitstechnologie werpt een opmerkelijk ander licht op wat de wetenschap tot nog toe aannam.

Waar komt de 1 apriltraditie eigenlijk vandaan, en is er nog plaats voor in tijden van fake news? En hoe zit het met wetenschappelijke aprilgrappen? ‘Echt onderzoek is grappiger, juist omdat het echt is.’

Een vrouwenschedel uit Spanje vertoont sporen van een pijnlijke - en geslaagde - operatie. Het is tot nu toe het vroegste bewijs van een medische ingreep aan het oor.

Oekraïense vluchtelingen worden opgehaald aan de Poolse grens en krijgen snel onderdak aangeboden in Europese landen. Lang niet alle vluchtelingen kunnen op die hulp rekenen: nieuw onderzoek toont hoe het Westen decennialang zijn verantwoordelijkheid heeft beperkt door hen onder te brengen in ‘derde landen’.

Hoewel het concept ras zijn wetenschappelijke betekenis verloren heeft, wordt het in de praktijk al dan niet bewust nog steeds gebruikt om te discrimineren.

Na bijna 107 jaar is het wrak van de Endurance gevonden op ruim drie kilometer diepte in de ijskoude Antractische Weddellzee. Oceanograaf Jan Stel schreef een blog over de bijzondere geschiedenis van dit scheepswrak.