Jongeren die veel alcohol drinken, brengen hun hersenen wellicht schade toe. Hun brein is nog in volle ontwikkeling en overmatig drankgebruik kan hun leervermogen, geheugen en denkprestaties flink aantasten.
Vrijdagavond overleed een student na een val van een brug in Louvain-la-Neuve. Hij was dronken op het moment van het ongeval. Binge drinking of grote hoeveelheden alcohol drinken in korte tijd raakt steeds meer verspreid bij jongeren. Jongeren die veel alcohol drinken, brengen hun hersenen wellicht schade toe. Hun brein is nog in volle ontwikkeling en overmatig drankgebruik kan hun leervermogen, geheugen en denkprestaties flink aantasten.
In België deed 35% van de 17-18 jarigen ooit aan binge drinking, grote hoeveelheden alcohol drinken in korte tijd. In Nederland deed zelfs 41% van de 15-16-jarigen het de afgelopen maand minstens één keer. In 2012 werden 706 Nederlandse jongeren onder de 18 jaar met spoed in een ziekenhuis opgenomen na het drinken van te veel alcohol. Gemiddeld waren de ‘comadrinkers’ 15 jaar oud.
Recent onderzoek toont aan dat zulk overmatig alcoholgebruik delen van het brein in ontwikkeling kan aantasten. Dat kan leiden tot blijvende schade in het leervermogen en geheugen van jongeren. Bovendien is een hoge dosis alcohol in het bloed giftig voor organen en belemmert het sensorische en cognitieve functies aanzienlijk. Het leidt ook sneller tot gewoontedrinken of verslaving.
Impulsief brein
Een tienerbrein is nog in volle ontwikkeling. Het afgelopen decennium hebben neurowetenschappers ontdekt dat de prefrontale cortex, die aan de oppervlakte van de hersenen net achter je voorhoofd ligt, er behoorlijk lang over doet om helemaal tot wasdom te komen. Precies in dat gebied zetelen de impulscontrole (de vaardigheid om jezelf tegen te houden om impulsief te handelen) en het werkgeheugen (een mentaal kladblok waarmee je tijdelijk bepaalde informatie onthoudt en bewerkt).
De prefrontale cortex ontwikkelt zich heel laat, soms pas jaren nadat de gebieden waarin emotie en beloning zich situeren zijn uitgerijpt. En dus verkennnen tieners graag de grenzen van hun onafhankelijkheid voordat hun systemen voor impulscontrole goed werken. Dat maakt ze vatbaar voor risicogedrag, zegt psychiater Susan F. Tapert (University of California). Vooral jongeren van wie de hersenen zich langzamer dan gemiddeld ontwikkelen, lopen wellicht meer gevaar.
In 2011 verscheen er een studie van Taperts team, waarin ze samen met haar eindejaarsstudente Andria Norman de impulsbeheersing van 38 jongeren tussen 12 en 14-jaar testte, terwijl ze in een MRI-scanner lagen. Ze bleven de jongeren nog vier jaar volgen en bekeken wie van hen alcohol ging drinken. De 21 jongeren die zwaar begonnen te drinken, bleken bij die eerste scan minder activiteit te vertonen in 12 breingebieden, waaronder regio’s van de prefrontale cortex en de nabijgelegen pariëtale schors (die helpt om geplande bewegingen uit te voeren). Bij jongeren die bleven binge-drinken, zegt Tapert, ‘werkt het netwerk dat instaat voor het beheersen of verhinderen van een actie niet zo goed’.
Te hard denkwerk
Tieners zijn niet alleen vatbaarder voor de lokroep van alcohol, maar de drank brengt hun hersenen waarschijnlijk ook schade toe. De effecten van alcoholgebruik op het brein zijn echter niet zo zichtbaar. Toch blijken de hersenen van geheelonthouders anders te presteren dan die van zware drinkebroers. Onder meer farmacoloog Fulton Crews (University of North Carolina) toonde aan dat hoge concentraties alcohol in het bloed van ratten, die model staan voor bingedrinking bij mensen, cellen in de frontale kwabben en in de hippocampus (het centrum voor geheugenvorming) doet afsterven.
Alcohol heeft nog andere schadelijke effecten, zoals het onderdrukken van het ontstaan van nieuwe neuronen. Bij dit alles blijken adolescente ratten gevoeliger voor de gevolgen te zijn dan volwassen diertjes. Dat betekent dat een kleine dosis meer schade kan aanrichten. De blackouts en het daaruit voortvloeiende geheugenverlies, die bij zowat de helft van de hogeschoolstudenten na een zuippartij opduiken, kunnen dus inderdaad het gevolg zijn van een beschadigde hippocampus, zegt Aaron White, onderzoeksdirecteur voor alcoholpreventie bij minderjarigen en studenten (National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism).
Immuun voor alcohol?
Misschien wordt het ooit mogelijk om jongeren ‘immuun’ te maken voor de hang naar drank door hun zelfbeheersing al tijdens de kinderjaren te versterken. Wetherill werkt nu aan de ontwikkeling van computerspelletjes en -oefeningen die de neurale verbindingen voor impulsbeheersing kunnen verstevigen, om zo uiteindelijk de globale zelfbeheersing te verbeteren in typische situaties waaraan tieners blootgesteld worden. Hoe vroeger met zulke preventieprogramma’s wordt gestart, hoe beter. ‘Een jongere die op zijn 14de begint te drinken loopt vier keer zoveel risico om aan alcohol verslaafd te raken dan iemand die pas op zijn 21ste begint’, zegt White.
Voorlopig weten we nog niet of de hersenen zich ooit helemaal zullen herstellen van de schade die overmatig alcoholgebruik tijdens de laatste jaren van hun ontwikkeling heeft aangericht. Bij sommige proefpersonen van Tapert zijn de cognitieve gebreken zelfs na tien jaar nog merkbaar.
