Hoe ons brein taal ontcijfert

Als we iemand horen spreken, filteren onze hersenen daar automatisch en vliegensvlug de kleinste klankverschillen uit.

Fonemen zijn taalkundige gezien de kleinste klankelementen die betekenis aanbrengen in een woord. Een voorbeeld van zulke fonemen zijn de b in beer en de p in peer.

Wetenschappers van de University of California, San Francisco, hebben ontdekt dat we onbewust nog kleinere klankverschillen waarnemen. De gyrus temporalis superior, een deel van onze temporale hersenkwab, herkent zelfs ‘features’, de kleinste onderscheidende klankkenmerken.

Manier van articulatie

Zes epilepsiepatiënten kregen ter voorbereiding van een herseningreep enkele elektrodes op het hoofd. Vervolgens beluisterden ze 500 willekeurige Engelstalige zinnetjes, uitgesproken door 400 verschillende personen.

Uit die test bleek dat fonemen met dezelfde features specifieke elektrische reacties opwekken in de gyrus temporalis superior. Met andere woorden, spraakklanken worden in ons brein niet gegroepeerd per foneem – a, b, k, … – maar wel op basis van hun onderscheidende kenmerken, zoals plosieven of plofklanken (p, t, k, …) en fricatieven of wrijfklanken (z, v, f, …). Onze hersenen filteren dus op basis van de manier van articulatie.

Ook bij apen

Volgens de onderzoekers kan die ontdekking verklaren hoe we schijnbaar moeiteloos een lange stroom van spraakgeluiden ontcijferen. De features vormen we om tot fonemen, die op hun beurt woorden en zinnen tevoorschijn toveren. Dat alles in een fractie van een seconde.

Opvallend is dat ook apen specifieke neuronen hebben die op fonetische features reageren. Wellicht is het menselijke taalvermogen van daaruit verder geëvolueerd. (adw)