Migraine is meer dan hoofdpijn, het is een hersenziekte. Je kunt zelfs migraine hebben zonder hoofdpijn. Hoe zit dat, en welke behandelingen zijn er? ‘We kunnen de last vaak met minstens de helft verminderen’, zegt migraine-onderzoeker Jan Versijpt.
Zowat een op de zeven mensen heeft geregeld migraine. Vooral vrouwen worden getroffen. ‘Migraine is geen teken dat je niet om kunt met stress, en het is ook niet typisch voor onze westerse samenleving’, helpt Jan Versijpt al meteen enkele misverstanden de wereld uit. ‘Het is een hersenziekte en de meest frequente vorm van hoofdpijn zonder onderliggende oorzaak.’ Versijpt is neuroloog en onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel.
Jan Versijpt studeerde geneeskunde en neurologie en promoveerde op de ziekte van Alzheimer aan het Universitair Ziekenhuis in Gent. Sinds 2008 werkt hij in het Universitair Ziekenhuis in Brussel. Zijn onderzoek focust op geheugenproblematiek en hoofd- en aangezichtspijn.
Hoe weet je of je migraine hebt?
‘Klassiek wordt migraine gekenmerkt door een eenzijdige, kloppende, matige tot ernstige hoofdpijn. Het zorgt ervoor dat mensen rust willen opzoeken en prikkels vermijden, want ze zijn tijdens een aanval vaak gevoelig voor licht, geluid of geuren. Je kunt ook misselijk worden en moeten braken. Niet al die criteria hoeven trouwens aanwezig te zijn om van migraine te spreken. Migraine komt in veel vormen voor, en doorheen je leven kan migraine zich ook anders gaan manifesteren.’
Een migraine-aanval bestaat uit verschillende fases. Kunt u die toelichten?
‘Voor je hoofdpijn krijgt, is er de prodromale fase. Daar wordt de laatste jaren meer en meer onderzoek naar gedaan. Die fase kan tot twee dagen duren. Je kunt dan humeurig zijn, veel geeuwen, nekpijn krijgen of zin hebben in zoetigheid. Dat is interessant, want je krijgt dus geen hoofdpijn omdat je nek pijn doet of omdat je chocolade eet. Nee, het is omdat je hoofdpijn zult krijgen, dat je nekpijn krijgt of zin in chocola.’
‘Na de prodromale fase kan een aura-fase volgen. Dat gebeurt bij ongeveer een op de drie migrainelijders. Ze zien flikkeringen of sterretjes, ze krijgen tintelingen in één lichaamshelft of moeilijkheden met spreken of taal begrijpen. Die aura duurt gewoonlijk een uur, waarna er meestal hoofdpijn optreedt, de derde fase. Daarna kan er nog een postdromale fase volgen, waarin je nog een à twee dagen wat misselijk kunt zijn, of vermoeid. Eén migraine-aanval kan dus een week duren.’
Niet iedereen doorloopt al die fases. Kun je dan ook migraine hebben zonder hoofdpijn?
‘Dat bestaat. We zien geregeld mensen die een visuele aura hebben zonder dat ze hoofdpijn krijgen.’
Wat gebeurt er eigenlijk in de hersenen tijdens een aanval?
‘De prodromale fase speelt zich voor een deel af in de hypothalamus, die ons dag-nachtritme aanstuurt. Daarnaast zien we ook veranderingen in de hersenstam. Vervolgens wordt een pijnsignaal gegenereerd in de hersenvliezen en de bloedvaten. Men spreekt van het trigeminovasculair systeem: een samenspel tussen de drielingzenuw die ons aangezicht bezenuwt en de bloedvaten rond de hersenen.’
Als je migraine voelt opkomen, wat kun je dan het beste doen?
‘Doe wat je lichaam vraagt. En dat zal meestal vragen om rust op te zoeken. Als je medicatie neemt, dan doe je dat best snel – binnen het halfuur nadat de pijn is opgetreden. Dan is de respons op de pijnstilling beter. Na een tweetal uur zou de pijn dan verdwenen moeten zijn of nog slechts licht aanwezig. Dat kan paracetamol zijn, maar als dat niet helpt, zijn er preparaten die bijvoorbeeld cafeïne bevatten, wat de pijnstilling lijkt te versterken. De volgende stap zijn ontstekingsremmers zoals ibuprofen. En tot slot zijn er migrainespecifieke preparaten: de triptanen. Die hebben voor veel patiënten al een duidelijk verschil gemaakt. Die medicatie – en bij uitbreiding alle pijnstillers – mag je weliswaar niet té vaak nemen, want anders bestaat het gevaar dat je zogenaamde ‘overgebruikshoofdpijn’ krijgt: hoofdpijn die wordt uitgelokt doordat je lange tijd veel medicatie gebruikt. En wat is veel? Je neemt ze best gemiddeld niet meer dan acht dagen per maand.’
Kun je ook je levensstijl aanpassen om minder migraine te hebben?
‘Daar kun je inderdaad mee beginnen. Er zijn triggers die migraine kunnen uitlokken, zoals alcohol, een maaltijd overslaan of te weinig slapen. Als je steeds op hetzelfde moment eet, gaat slapen en opstaat en drie keer per week sport, kan dat een preventief effect hebben. Maar zelfs dan blijf je vaak toch aanvallen krijgen. Ook ontspanning na stress is voor veel mensen trouwens een trigger – vandaar de zogenaamde weekendmigraine. En voor vrouwen is menstruatie de voornaamste trigger.’
Is dat laatste de reden waarom vrouwen vaker migraine hebben dan mannen?
‘Hormonen spelen inderdaad een belangrijke rol. Drie op de vier van alle migrainepatiënten zijn vrouwen. Bij hen begint migraine meestal na de eerste menstruatie, en het verdwijnt vaak rond de menopauze. Ook bij mannen neemt migraine af met de leeftijd, maar niet zo duidelijk als bij vrouwen. De pil doornemen kan voor sommige vrouwen helpen. Maar de pil nemen is op zichzelf niet echt een oplossing. Een van de bijwerkingen van de pil is net hoofdpijn. Bovendien kan de pil het risico op beroertes verhogen, en dat risico is al verhoogd bij migraine met aura. Menstruatie is trouwens vaak niet de enige trigger die bij vrouwen een migraine-aanval kan uitlokken. De meeste patiënten hebben drie, vier triggers. Al zijn die soms ook niet duidelijk, hoor. Soms is de ziekte onderliggend zo prominent aanwezig dat je maar een klein duwtje nodig hebt om figuurlijk in de afgrond te storten. Dan treedt de migraine bijna spontaan op.’
Er bestaan ook medische behandelingen ter preventie van migraine. Hoe gaan die in hun werk?
‘Daarvoor worden klassiek bloeddrukverlagers, antidepressiva en medicijnen tegen epilepsie gebruikt. Jammer genoeg geven die vaak vervelende bijwerkingen. Er is nu nieuwe medicatie specifiek ontwikkeld voor migrainepatiënten. Dat zijn medicijnen gericht op het afremmen van het eiwit CGRP, calcitonine-gen-gerelateerd peptide. Uit recent onderzoek weten we dat dit eiwit cruciaal is voor het ontwikkelen van migraine. Bij mensen met migraine is namelijk de concentratie van dat eiwit in de bloedvaten verhoogd. Deze middelen blijken goed te werken en hebben weinig tot geen bijwerkingen. Je kunt een keer per maand een injectie krijgen, maar er zijn nu ook pilletjes die je elke dag moet nemen.’
‘Het nieuwste onderzoek richt zijn pijlen dan weer op een ander eiwit met de naam PACAP, dat ook een rol blijkt te spelen bij migraine. Er zijn al voorzichtige eerste positieve resultaten. Maar meerdere nieuwe behandelingen blijven nodig, want intussen zijn we ervan overtuigd dat deze eiwitten niet alles kunnen verklaren bij het ontstaan van migraine.’
Hoeveel verbetering kunnen mensen verwachten?
‘Wij verwachten de helft minder klachten: de helft minder aanvallen, of aanvallen die de helft minder heftig zijn. Bij de nieuwere medicijnen, gericht tegen CGRP, is er vaak een nog betere reactie. Sommige patiënten lijken zelfs te genezen. Echt formeel genezen kunnen we helaas nog niet. Maar we kunnen dus wel heel veel doen.’
Beluister het volledige gesprek met Jan Versijpt via de Eos-podcast Ik heb een vraag. Te vinden op eoswetenschap.eu/podcast en in je podcast-app.
