Vragen bij een verbeterd brein

We willen alsmaar meer, beter, sneller. In onze zoektocht naar verbetering richten we ons steeds vaker op het brein. ‘Cognitive enhancement’ is het gebruik van elk middel, elke methode of techniek om onze cognitieve prestaties te verbeteren. Maar hoe ver kunnen en willen we gaan?

Laura Steenbergen is onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Vanuit persoonlijke en professionele motivatie verkent ze het Menselijk Potentieel. 'Mijn doel is om onze cognitieve prestaties op een gezonde en veilige manier te verbeteren en te optimaliseren.'

Een manier van cognitive enhancement waar we al vroeg in ons leven mee te maken krijgen, is onderwijs. 'Je staat er misschien niet altijd bij stil, maar ook educatie is een vorm van hersentraining. Daarnaast gaan mensen mediteren, ze drinken koffie of ze nemen medicatie om hun hersenfunctie te verbeteren. De laatste jaren hoort ook hersenstimulatie thuis in het rijtje van technieken om de informatieverwerking in ons brein te verbeteren.'

De zin en onzin van hersenstimulatie

Hersenstimulatie is een techniek die in de patiëntenzorg ontstaan is, maar nu ook op gezonde mensen toegepast wordt om het werkgeheugen te verbeteren. tDCS (transcranial direct current stimulation) is een niet-invasieve techniek waarbij een constante elektrische stroom door de cortex wordt gestuurd via elektroden op de schedel. Dit leidt tot stimulatie of reductie van spontane corticale activiteit, afhankelijk van de polariteit van de elektrische stroom.

In het labo, met een CE-gecertificeerd toestel, zijn al positieve resultaten geboekt. Wanneer de hersenen van streng gescreende proefpersonen gestimuleerd worden, verbetert hun werkgeheugen. 'Het toestel dat wij in ons labo gebruiken, kost ongeveer 25.000€. De onderzoekers die het gebruiken, krijgen bovendien 30 uur training zodat ze op een veilige manier met het toestel kunnen omgaan.'

Naast de toestellen die in het labo gebruikt worden,  bestaan er ook commerciële tDCS-toestellen. De headset foc.us was er zo eentje. 'Wij vroegen ons af of een commercieel tDCS-toestel van amper 250$ zijn belofte van geheugenverbetering kon waarmaken. De testen met de foc.us in ons labo waren echter verontrustend: het werkgeheugen van onze proefpersonen werd slechter in plaats van beter. De foc.us is intussen van de markt gehaald.'

Zonder kennis van zaken elektrische stromen door je schedel sturen, is dus geen goed idee. 'Veel mensen hielden de headset bijvoorbeeld gedurende een uur op, merkten geen verbetering en besloten dan om het nog maar een uur aan te houden. Maar meer stimulatie leidt niet automatisch tot een beter effect, integendeel.' Laura Steenbergen ziet wetenschappers dan ook als mythbusters. 'Ik vind het de taak van de wetenschap om claims van bedrijven te onderzoeken en het publiek te informeren.'

Grenzen

Thuis je hersenen stimuleren, is dus nog niet voor morgen. Maar ooit zou het er wel van kunnen komen. 'Er is nog veel onderzoek nodig, maar stel dat het zo ver komt, dan moeten we nog wat ethische kwesties oplossen. Beeld je in, je werkgever zou je verplichten om hersenstimulatie te ondergaan, want dan ga je efficiënter werken, laat je dat dan toe? En creëren we niet meer ongelijkheid? Niet iedereen zal de middelen hebben om hersenstimulatie te betalen. De vraag hoe ver we willen gaan, zal omzichtig beantwoord moeten worden.'

Beter voorkomen dan genezen

Zelf ziet Laura Steenbergen veel mogelijkheden in het voorkomen van ziektes door het verbeteren van gezonde mensen. 'We zouden bijvoorbeeld mensen die gevoelig zijn voor depressies kunnen behandelen met hersenstimulatie en zo depressies kunnen voorkomen. Dat is niet alleen een goede zaak voor de persoon in kwestie, maar elke depressie die niet behandeld moet worden, kost ook minder aan de maatschappij.'

Op 16 juni gaf dr. Laura Steenbergen een lezing over cognitive enhancement op het jaarlijkse evenement Bessensap in Amsterdam. https://www.bessensap2017.nwo-aanmelden.nl/steenbergen