Waarschuwing: dit artikel gaat over de zin en onzin van trigger warnings

Wie geregeld op het internet surft, is ze ongetwijfeld al tegengekomen. Waarschuwingen zoals: ‘Opgelet: bevat beelden die door sommigen als schokkend kunnen worden ervaren’. Soms wordt daarbij ook de aard van het gevaar verduidelijkt: ‘Opgelet, bevat beelden van dierenmishandeling’, of ‘Dit artikel kan een negatieve reactie veroorzaken bij personen met angst voor spinnen’.

Trigger warnings waarschuwen mensen dus voor situaties of onderwerpen (triggers) die nare herinneringen of trauma’s kunnen oproepen en waarop je bijgevolg heftig kunt reageren. Zo zou iemand die in het verleden het slachtoffer werd van een geweldmisdrijf een paniekaanval kunnen krijgen door een video waarin soortgelijke feiten te zien zijn.

De bedoeling van zo’n waarschuwing is dus dat ze mensen de kans biedt om zichzelf de blootstelling aan de trigger te besparen. Het achterliggende idee is heel nobel en het concept verspreidde zich dan ook razendsnel, in het bijzonder op de sociale media.

Het fenomeen is intussen zo alomtegenwoordig dat het neigt naar overdaad. Dat schrijft in elk geval journalist Tom Slater in een artikel in het Britse weekblad The Spectator. Hij verwijst daarin naar de beslissing om een waarschuwing toe te voegen aan de nieuwste druk van To the lighthouse, de filosofische roman van Virginia Woolf.

Pas op: oud boek

Slater steekt de draak met de inhoud van de waarschuwing, die weinig meer lijkt aan te geven dan dat het om een oud werk gaat. “Dit boek werd gepubliceerd in 1927 en is een afspiegeling van het tijdvak waarin het werd geschreven. De beslissing om het aan te bieden in zijn originele vorm betekent niet dat de uitgever akkoord gaat met de culturele representaties of het taalgebruik in het boek.” Op het eerste gezicht bevat het boek van Virginia Woolf overigens geen fragmenten die om het even welke trigger warning behoeven.

Het nut van een waarschuwing die vooral uitblinkt in vaagheid lijkt sowieso beperkt. Het gaat hier natuurlijk om een voorbeeld dat weinig gemeen heeft met waarschuwingen voor pakweg beelden van een verkrachting of een moord die ­beschreven wordt in een blogartikel. Nochtans is het nut van trigger warnings ook in dergelijke gevallen minder vanzelfsprekend dan gedacht. Sommigen beschouwen ze als een manier om lezers de kans te bieden potentieel schadelijke inhoud te mijden – dat was de oorspronkelijke drijfveer.

Maar anderen vrezen voor een soort boemerangeffect, waardoor artikels met zo’n waarschuwing net nog stresserender worden. De waarschuwing zou er juist toe aanzetten het artikel helemaal te lezen, omdat mensen nu eenmaal liever weten dan niet weten. Tot slot vrezen sommige experts dat we te sterk overhellen naar een cultuur van vermijding, waardoor we een overgevoelige generatie zouden kweken. Zij zijn van mening dat frequentere blootstelling aan trauma’s uit het verleden minder schadelijk is dan schaarsere, maar brutalere confrontaties als de waarschuwing er niet is.

Twee keer mis

Psycholoog Victoria Bridgland (Flinders University, Australië), publiceerde onlangs samen met haar Amerikaanse collega’s Payton Jones en Benjamin Bellet een meta-analyse over het effect van trigger warnings. De onderzoekers namen een breed scala aan waarschuwingen onder de loep, gaande van bijna laconieke mededelingen (genre ‘TW: fysiek geweld’) tot specifiekere adviezen (‘Opgelet, indien u het slachtoffer was van fysiek geweld, zou u dit artikel als schokkend kunnen ervaren’).

In totaal werden twaalf empirische studies geselecteerd waarvan de methodologische aanpak degelijk genoeg was. Op die manier werd het mogelijk meerdere parameters te beoordelen: de affectieve respons van de deelnemers, vermijdingsgedrag ten gevolge van waarschuwingen en een eventueel anticipatie-effect.

Zoals de naam aangeeft, slaat de affectieve respons op gevoelens, emoties of stemmingen die je ervaart bij het waarnemen van de stimulus. Deze parameter wordt gewoonlijk gemeten via vragenlijsten waarbij deelnemers aangeven tot op welk niveau ze zich aangesproken, geïrriteerd of van slag voelen. Onder vermijdingsgedrag wordt een weigering verstaan om de inhoud te lezen na het krijgen van de waarschuwing. En met anticipatie-effect doelt men op de angst of stress die ontstaat na het lezen van de waarschuwing, maar vóór blootstelling aan de eigenlijke inhoud.

De resultaten bewijzen het ongelijk van de voorstanders van trigger warnings. Maar ze vegen net zo goed het argument van tafel dat waarschuwen voor gevoelige inhoud doet­jes creëert die elke potentieel pijnlijke confrontatie uit de weg gaan. Uit de analyse blijkt immers dat noch de negatieve gevoelens, noch het vermijdingsgedrag veranderen door de waarschuwingen. Potentiële lezers of kijkers proberen de inhoud waarvoor ze gewaarschuwd zijn, niet sterker te ontlopen, en ze zijn er al evenmin sterker door aangedaan. De waarschuwingen hebben overigens ook geen invloed op het begrijpen van de inhoud in kwestie.

Stress neemt toe

Toch is de aanwezigheid van trigger warnings ook niet helemaal onschuldig of neutraal, want de waarschuwingen hebben wel een impact op de anticipatieangst. Ze maken lezers dus vooraf al angstig voor wat ze zullen ontdekken. In een samenleving met groeiende aandacht voor welbevinden, is het lovenswaardig om rekening te houden met risico’s die voortvloeien uit psychologisch trauma. Zo kunnen reacties op oorlogsherinneringen of geweldsdelicten bijzonder hevig en pijnlijk zijn. Veteranen uit de Tweede Wereldoorlog kregen bijvoorbeeld posttraumatische stress­aanvallen bij het zien van bepaalde scènes uit de film Saving Private Ryan. Helaas blijken trigger warnings niet doeltreffend en misschien zelfs contraproductief.

Hoe het dan wel moet? Als je potentieel gevaarlijke inhoud wil publiceren, doe je er goed aan die voor te behouden voor groepen of pagina’s waarvan de inhoud duidelijk overeenstemt met de thematiek van jouw tekst. Trigger warnings laat je maar beter achterwege, hoe goed bedoeld ook.