Waterbommen zoals die in de Vesdervallei enkele jaren geleden kunnen ook Vlaanderen treffen. Om dat te voorkomen, wil Natuurpunt weer ruimte maken voor waterrijke gebieden.
Ooit was Vlaanderen een regio vol water. De voorbije zestig jaar verloren we 75 procent van die drassige natuur. Met de versnippering van waterrijke gebieden wordt ruim een kwart van onze dier- en plantensoorten in gevaar gebracht, maar dreigt ook een ideale klimaatbuffer te verdwijnen. Bij de waterbom in de Vesdervallei in 2021 vielen 39 doden en werd ruim vijf miljard euro aan schade veroorzaakt. Volgens hydroloog Patrick Willems van de KU Leuven zou een gelijkaardige waterbom in Vlaanderen de schade tot acht miljard euro kunnen doen oplopen.
Het Wetlandplan
Om dergelijke rampen te voorkomen, ging Natuurpunt enkele jaren geleden van start met het Wetlandplan. Met dit project wil de organisatie in kaart brengen welke kansen er liggen om de natte natuur in Vlaanderen te herstellen.
Ze bakende tot nu toe al achttien projectgebieden af, waarvan Natuurpark Rivierenland het grootste en meest ambitieuze is. Zes lokale overheden (Mechelen, Bonheiden, Duffel, Sint-Katelijne-Waver, Boortmeerbeek en Keerbergen) en enkele betrokken agentschappen engageerden zich in 2019 om samen het biodiversiteitsverlies en de klimaatverandering in de regio daadkrachtig aan te pakken.
In 2022 gingen de partners (Natuurpunt Beheer vzw, Stad Mechelen, Pidpa, VMM, Stad Tilburg, Waterschap De Dommel en Natuurmonumenten) van start met het Europese LIFE-project Wetlands4Cities. Dat maakt 7,6 miljoen euro vrij om tegen 2027 meer dan 320 hectare natte natuur rond Mechelen te herstellen. Dat is nodig omdat de ruime regio rond de stad steeds vaker geconfronteerd wordt met de gevolgen van de klimaatverandering. Denk aan overstromingen, droogte, hittegolven en biodiversiteitsverlies.
Concreet wil Mechelen inzetten op de ontharding van de straten om zo regenwater beter in de bodem te laten infiltreren. De VMM spitst zich toe op waterlopen, bijvoorbeeld door de Vrouwvliet te ontharden en de oevers van de Vrouwvliet en de Barebeek af te schuinen en te vernatuurlijken. Pidpa gaat voor de ontkoppeling van rioleringswerken, waardoor het water afstroomt naar de waterlopen in plaats van naar de riolering. Burgers worden betrokken bij burgerwetenschappelijke projecten waarbij ze honderd curieuzeneuzedolken plaatsen om de effecten van hitte, bodemvocht en waterinfiltratie te meten.
Natuurgebieden worden vernat, oevers van grachten worden afgeschuind, stuwen worden geplaatst om het water langer in het gebied vast te houden en er wordt gekeken om het rivierwater van de Dijle en de Zenne opnieuw in de gebieden binnen te laten, wat niet alleen de watervogels en de amfibieën ten goede zal komen maar ook de omwonenden, want natte natuur werkt als een grote airco.
Sponsstad
Dit alles heeft ervoor gezorgd dat Mechelen begin dit jaar als allereerste stad in de Benelux het label Ramsar Wetland City heeft ontvangen. Via de Green Deal klimaatbestendige omgeving probeert Natuurpunt dit label ook een Vlaamse vertaalslag te geven door samen met VLARIO het label Sponsstad te ontwikkelen. Het wordt begin 2026 gelanceerd en heeft als doel andere Vlaamse steden en gemeenten te stimuleren om in te zetten op de principes van een sponsstad: natte natuur in en rond de stad, ontharding, waterprojecten, klimaatbestendige en leefbare steden.
Versnipperde natuur verbinden
De Europese LIFE-middelen zijn bedoeld voor de herinrichting van een regio, niet voor de verwerving ervan. Daarom moest Natuurpark Rivierenland eerst zelf inzetten op het verbinden van versnipperde stukjes natuur. Hoe groter de aaneengesloten oppervlaktes van de terreinen zijn, hoe beter deze vernat kunnen worden. Momenteel is negentig procent van de Vlaamse natuurgebieden kleiner dan een hectare.
Eind 2024 werd met de aankoop van 17,5 hectare van Domein Muysenhuys een historische stap gezet: Mechels Broek en Mispeldonk, beide beheerd door de lokale Natuurpuntafdeling Mechels Rivierengebied, werden eindelijk een geheel. Hierdoor ontstond een quasi aaneengesloten blok natte natuur van honderden hectares. Stad Mechelen kocht de gebouwen en het kasteelpark die samen 3,5 hectare omvatten, Natuurpunt kocht de overige veertien hectare aan gronden.
Natuurpunt sloot ook een overeenkomst met de landbouwers die vóór de verwerving actief waren op de percelen van het Muysenhuys. Zij kunnen de terreinen, mits aanpassing, blijven beheren.
Business For Nature
Voor de restfinanciering van de verwerving wordt nog 350.000 euro gezocht. Omdat natuur en economie geen tegenpolen hoeven te zijn lanceerde Natuurpark Rivierenland het project BUSINESS FOR NATURE.
Concreet vragen ze bedrijven om te investeren in natuurherstel en –uitbreiding en krijgen ze daar unieke belevingen in Natuurpark Rivierenland en communicatie voor terug. Wie meer dan vijfduizend euro investeert, wordt beloond met teambuildings in de natuur: bushcraftactiviteiten, natuureducatieve bezoeken, bedrijfsloopevents, natuurbeheeractiviteiten en fietstochten langs een stuk van de Animalinas-graffitiroute. Wie intekent voor meer dan 20.000 euro krijgt ook een performance van een van de BUSINESS FOR NATURE-ambassadeurs cadeau, zoals een improvisatiecabaretperformance door Jan Jaap van der Wal of een inspirerende klimaatlezing door Nic Balthazar.
Meer dan 30 bedrijven investeerden de afgelopen maanden al samen 150.000 euro in het BUSINESS FOR NATURE-project van Natuurpark Rivierenland. Doet jouw bedrijf ook mee? Meer informatie vind je hier: www.natuurpunt.be/natuurpark-rivierenland/business-for-nature
