Bij het brede publiek zijn de vrouwen die een belangrijke rol speelden in het dekolonisatieproces van het Afrikaanse continent amper bekend. Ter ere van Black History Month brengt Eos Wetenschap hen voor het voetlicht. Deze week: Jane Vialle.
Journalist, verzetsstrijder en senator. Jane Vialle (1906-1953) was het allemaal, maar toch kennen weinigen haar vandaag. Wie is de vrouw die door heel wat geschiedenisboeken vergeten wordt?
Vialle wordt in 1906 geboren in Ouesso in de Republiek Congo, of ook wel Congo-Brazzaville. Haar moeder is een Afrikaanse vrouw die in de archieven enkel geregistreerd staat als Tchiloumba. Haar vader, een Fransman, werkt in die periode in de sector van de ivoor- en rubberhandel. Maar wanneer Vialle amper acht jaar oud is, neemt haar vader haar mee naar Frankrijk, waar ze haar middelbare school in Parijs afwerkt.
Vialle gaat aan de slag als journalist. Zo gaat ze onder andere werken voor het persagentschap Opera Mundi en als correspondente voor een aantal kranten in West-Afrika. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verhuist ze van Parijs naar Marseille. Daar zal ze snel deel uitmaken van het verzet.
‘Ze is in die periode actief voor de informatiedienst van een van de regionale takken van Combat’, schrijft professor Annette Joseph-Gabriel (Duke University). ‘Een van de grootste verzetsbewegingen in het zuiden van Frankrijk.’
In januari 1943 wordt Vialle beschuldigd van verraad. Ze wordt berecht en veroordeeld en gedurende vier maanden opgesloten in het concentratiekamp voor vrouwen in Brens. Daarna wordt ze overgeplaatst naar de vrouwengevangenis van Beaumettes in Marseille tot december 1943.
‘Sommige bronnen - waaronder die van de Franse regering zelf - geven aan dat Vialle uit de gevangenis is ontsnapt’, aldus Joseph-Gabriel. ‘Daarna verdwijnt ze gedurende een aantal jaren uit de archieven.’
Strijd voor Afrikaanse vrouwen
Na de oorlog gaat Vialle de politiek in. Als vrouw uit de kolonie volgt ze de debatten over de relatie tussen Frankrijk en de kolonies nauwgezet op. In juli 1946 richt ze zelfs haar eigen politieke partij op: l’Association Pour l’Evolution de l’Afrique Noire (APEAN; Vereniging voor Evolutie van Zwart Afrika).
Ze wordt ook senator in de Franse Senaat, waar ze Ubangui-Chari representeert, toen een Frans territorium in centraal Afrika. Van de verdediging van de rechten van vrouwen en kinderen maakt ze een van haar stokpaardjes.
Vialle pleit voor de verspreiding van het basisonderwijs in de overzeese gebieden en promoot de intellectuele en sociale vooruitgang van Afrikaanse vrouwen. Ze stelt moties voor over de gelijkheid van Franse burgers, vooral tussen burgers uit de metropool (Frankrijk) en de overzeese, koloniale gebieden. Ze legt verbanden tussen de bevrijdingsstrijd in Afrika, de Antillen en de Verenigde Staten. Tot slot wordt ze ook benoemd als Frans afgevaardigde in de VN-commissie voor slavernij.
Hoewel haar werk betekenisvol is, heeft haar intellectuele en politieke bijdrage tot nu amper de geschiedenisboeken bereikt. Vialle sterft uiteindelijk een tragische dood bij een vliegtuigongeluk op de route tussen Abidjan en Parijs.
