Een stamboom uit de steentijd

Afbeelding: gereconstrueerde stamboom van de grootste genetisch verwante groep in Gurgy. De geschilderde portretten zijn een artistieke interpretatie van de individuen gebaseerd op fysieke kenmerken geschat uit DNA (indien beschikbaar). De gestippelde vierkanten (genetisch mannelijk) en cirkels (genetisch vrouwelijk) vertegenwoordigen individuen die niet werden gevonden op de vindplaats of niet voldoende DNA leverden voor analyse.

Vlakbij het Franse dorpje Gurgy ligt een belangrijke grafsite uit de jonge steentijd. De graven zijn zo'n 7000 jaar oud, en omspannen verschillende generaties. Uit onderzoek van fossiel DNA afkomstig van de overblijfselen van 94 individuen komen twee familiestambomen naar voren. Een eerste verbindt 64 individuen over zeven generatie, de tweede stamboom beschrijft de familierelaties tussen 12 mensen over vijf generaties.

Nooit eerder kwamen familierelaties uit de prehistorie zo gedetailleerd in beeld. Dat is het resultaat van een multidisciplinair onderzoek, maar toch vooral mogelijk gemaakt door de analyse van fossiel DNA, vertelt professor Maïtté Rivollat, specialist archeogenetica verbonden aan de Universiteit van Bordeaux en het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie. 

De data uit het fossiel DNA laten niet alleen de familierelaties tussen de verschillende individuen zien, maar vertellen evengoed iets over de sociale structuur van de gemeenschap, aldus Rivollat. 'We zien verwantschap tussen mannen begraven op de site, maar niet tussen vrouwen. Dat wijst op een sterk patrilineair en en patrilokaal systeem waarbij de mannen in de gemeenschap waar ze geboren zijn bleven en elders een partner vonden, terwijl vrouwen buiten de gemeenschap een gezin stichtten. De moeders in de stamboom komen allemaal van elders, een enkele uitzondering nagelaten.'

De vrouwen begraven in Gurgy zijn ook niet verwant met elkaar, aldus Rivollat. 'Dat wijst er mogelijks op dat ze uit verschillende andere groepen komen, en niet uit dezelfde naburige gemeenschap. Het patrilineair systeem dat zich aftekent in het fossiel DNA afkomstig uit de Gurgy-site moet wijdverspreid geweest zijn om functioneel te zijn.'

Beenderen van de stamvader

Uit de opmaak van de grootste stamboom blijkt dat alle individuen afstammen van een dezelfde man. Het moet een belangrijk persoon geweest zijn, want de manier waarop hij begraven werd suggereert dat zijn overblijfselen van elders meegenomen zijn en opnieuw begraven in Gurgy. Het lijkt erop dat op een gegeven moment een grote groep verwanten op de site aangekomen is, om de plek na een eeuw opnieuw te verlaten. Ook het feit dat in de eerste generatie graven geen kinderen of jongeren gevonden werden wijst in die richting.

In het Bekken van Parijs, een geografische regio die het grootste deel van Noord-Frankrijk beslaat, zijn talrijke aarden grafheuvels uit de jonge steentijd terug te vinden, maar Gurgy valt een beetje buiten dit archeologisch landschap omdat de site niet door grafheuvels gemarkeerd is. 'Er zijn maar weinig materiële overblijfselen zoals grafgiften gevonden in Gurgy. Misschien dienden de grafheuvels enkel voor de elite, en werd het gewone volk op sites zoals Gurgy begraven. Maar dat weten we niet zeker. Een vergelijking tussen DNA afkomstig uit Gurgy met dat van overblijfselen uit de grafheuvels kan hier meer licht op werpen.'