Wereldwijd zijn er miljoenen vrouwen die ooit in hun leven een vaginale schimmelinfectie doormaken. Toch durven velen van hen niet met hun klachten naar een dokter te stappen. Een zelftest is dan aantrekkelijk, maar die werken vaak minder goed dan de fabrikant beweert.
Als vrouw ken je het misschien wel: het wat beschamende gevoel wanneer je je vriendinnen uitlegt dat je met wat jeuk of een branderig gevoel zit ‘daar beneden’, of dat je afscheiding een vreemde kleur heeft of gepaard gaat met een onaangename geur. Je vraagt voorzichtig of zij weten wat je best doet, want no way dat je met dit verhaal naar je mannelijke huisarts gaat. Je wrijft ongemakkelijk in je handen en wacht zenuwachtig hun reactie af. Maar de kans is groot dat ze opgelaten zullen reageren met ‘Oh dat heb ik ook al gehad!’.
Heel veel vrouwen krijgen namelijk te maken met vaginale klachten, en daar kunnen verschillende infecties de oorzaak van zijn. Na bacteriële vaginose zijn vaginale schimmelinfecties de op één na meest voorkomende oorzaak van vaginale klachten. Ongeveer zeven op de tien vrouwen krijgt er ooit in hun leven mee te maken, maar toch zwijgen veel vrouwen er liever over. Het taboe rond vaginale gezondheid blijft bestaan, al is het nergens voor nodig!
Veel vrouwen grijpen naar een zelftest
Misschien herkennen je vriendinnen je symptomen en denken ze te weten welke infectie de oorzaak is, omdat die bij hen de vorige keer de boosdoener was. Eigenlijk is het bijna onmogelijk om op basis van enkel symptomen een onderscheid te maken tussen verschillende vaginale infecties, en zelfs voor artsen is dat uitdagend.
Het is bijna onmogelijk om op basis van enkel symptomen een diagnose te stellen, en zelfs voor artsen is dat uitdagend
Veel vrouwen grijpen daarom naar een zelftest om te achterhalen wat ze best doen om hun klachten te behandelen. Sinds de coronapandemie weten we allemaal maar al te goed wat een zelftest is. Ook voor vaginale infecties zijn er in recente jaren steeds meer zelftesten vrij verkrijgbaar bij de (online) apotheek. Ze worden verkocht als een snelle en gemakkelijke test die vrouwen thuis kunnen afnemen om te achterhalen welke infectie ze hebben, en dus welke behandeling het meest geschikt is. Fabrikanten beloven een gevoeligheid tot wel 97%, maar werken de zelftesten wel echt zo goed? Dat hebben wij met ons onderzoeksteam aan Universiteit Gent uitgezocht voor vier verschillende zelftesten.
Getest, maar vaak gemist
We hebben in ons labo 140 vaginale stalen gebruikt in de vier verschillende zelftesten voor vaginale schimmelinfecties en hun gevoeligheid en specificiteit bepaald in vergelijking met standaard labotesten. Gevoeligheid geeft weer hoe goed een test de infectie oppikt, terwijl specificiteit wijst op hoe correct de test is wanneer je geen infectie hebt.
Misschien kun je je als (mannelijke) lezer niet veel voorstellen bij een vaginaal staal, en hoe we dit gebruikt hebben in de zelftesten. Het gaat om een plastic staafje met op het einde een ovalen kopje gemaakt van nylon. Met dit staafje wordt in de vagina wat materiaal afgenomen en vervolgens wordt het staafje in een tube (met typerende roze dop) met vloeistof gebracht. Wij hebben die vloeistof dan gebruikt in de zelftesten door ze in de cassette van de test te druppelen. De vloeistof loopt dan over een papieren strookje dat in de cassette zit en als er een schimmelinfectie in het staal zit, ontstaat er een gekleurde lijn ter hoogte van de ‘T’ van ‘test’.
De resultaten van ons onderzoek zijn ontnuchterend. Want wat blijkt? Alle vier de zelftesten die we onderzochten zijn minder goed in het oppikken van infecties dan de fabrikanten beweren. De gevoeligheid ten opzichte van de standaard labotesten varieert namelijk van slechts 30 tot 73 procent. Veel lager dan wat fabrikanten beweren dus. Het betekent dat tot wel 7 op de 10 infecties gemist kan worden door de zelftesten en een negatief resultaat dus vaak voor valse opluchting zorgt. Op vlak van specificiteit zijn de resultaten geruststellender: die varieert van 97 tot 100 procent, dus een positief zelftestresultaat is meestal wel betrouwbaar.
De resultaten van ons onderzoek zijn ontnuchterend: tot wel 7 op de 10 infecties kan gemist worden
Een verklaring kan liggen in hoe de zelftesten werken: je druppelt het staal op een strookje papier waar deeltjes op zitten die schimmelcellen herkennen en vasthouden. Doordat de schimmelcellen opstapelen krijg je een gekleurde lijn te zien op de test. Een staal met veel schimmels zal dus een duidelijke lijn veroorzaken, maar een staal met weinig schimmels zal misschien gemist worden. De labotesten die wij gebruikten ter vergelijking zorgen echter voor vermenigvuldiging van de schimmels in een staal, waardoor ook stalen met een lage hoeveelheid aan schimmels herkend kunnen worden.
Vrouwen verdienen beter
Zelftesten voor vaginale schimmelinfecties hebben veel potentieel om bij te dragen aan de empowerment van vrouwen op vlak van hun vaginale gezondheid, maar de huidige testen op de markt schieten tekort. Het is zorgwekkend dat deze testen vrij beschikbaar zijn, en wij stimuleren gebruikers met aanhoudende klachten daarom om hun testresultaten te laten controleren door een labotest bij een arts. Vaak is de infectie eenvoudig te klaren, maar blijven vrouwen ermee zitten omdat de verkeerde diagnose is gesteld zonder labotest. Je hoeft hiervoor trouwens geen zes maand op de wachtlijst bij je gynaecoloog te staan, maar kan gewoon bij de huisarts langsgaan. Wees er maar zeker van dat ook zij er niet van op kijken om vaginale infecties te behandelen, dus schaamte is overbodig.
Vrouwen verdienen betrouwbare hulpmiddelen om hun gezondheid zelf in handen te nemen en te beschermen
Daarnaast roepen we ook beleidsmakers op om meer validatievereisten en een strengere regelgeving te eisen alvorens fabrikanten dit soort testen op de markt kunnen brengen. En we pleiten voor investeringen in de ontwikkeling van nauwkeurige tools voor zelfdiagnostiek. Vrouwen verdienen betrouwbare hulpmiddelen om hun vaginale gezondheid zelf in handen te nemen en te beschermen. Accurate zelftesten zijn hierin cruciaal, want gemiste infecties kunnen leiden tot langdurig ongemak, onnodige behandeling en/of een vertraagde diagnose van andere infecties zoals seksueel overdraagbare aandoeningen.
Die zelftest die jij en je vriendinnen gebruikten moet dus beter!
Wil je meer weten over dit onderzoek?
Lees dan de wetenschappelijke paper hier: https://sti.bmj.com/content/early/2025/09/24/sextrans-2025-056642
