Onderzoekers hebben ontdekt dat zeekatten, een soort inktvissen, communiceren met een dansmove van het befaamde discoliedje Stayin’ Alive van de Bee Gees. Maar dat is niet het enige danspasje van de tienarmige discoliefhebbers.
Zeekatten zwaaien met hun expressieve armen en versturen zo vier verschillende, dansachtige signalen. Daarmee zouden ze visueel en via vibraties kunnen communiceren.
Deze ongewervelde zeedieren, met acht ‘armen’ vol met zuignappen en twee tentakels bij de mond, kunnen de kleurenpatronen op hun lichaam aanpassen. Zo kunnen ze volledig opgaan in hun omgeving. Maar ze gebruiken die eigenschap ook om met zebra-achtige strepen een potentiële paringspartner te verleiden. Sommigen staan erom bekend dat ze hun armen omhoog doen om roofdieren af te schrikken. Ook zouden sommige zeekatten hun vierde arm optillen om aan te geven dat ze willen paren.
Maar cognitief neurowetenschapster Sophie Cohen-Bodénès en wiskundig modelleur Peter Neri, allebei onderzoekers aan de École Normale Supérieure in Parijs, merkten op dat zeekatten iets doen dat nog nooit eerder werd beschreven: ze maken herhaaldelijke, specifieke en relatief complexe armbewegingen naar elkaar. Tijdens hun observaties identificeerden ze vier zwaaisignalen bij de gewone zeekat (Sepia officinalis) en de Sepia bandensis: ‘omhoog’, ‘opzij’, ‘rol’ en ‘kroon’. De wetenschappers publiceerden recent hun bevindingen in een artikel op de preprint-server bioRxiv.
Het ‘omhoog’-teken houdt in dat de zeekat één paar van haar armen naar boven uitstrekt alsof ze al zwemmend danst op het liedje Stayin’ Alive van Bee Gees. Ondertussen kruist de zeekat haar andere armen in het midden. Voor het ‘opzij’-teken brengen de dieren al hun armen naar één kant van hun lichaam. Bij het ‘rol’-teken plooit de zeekat al haar armen onder haar hoofd (waardoor haar ogen uitpuilen), alsof ze op het punt staat een voorwaartse salto te doen. En het ‘kroon’-teken ziet eruit alsof een mens de vingertoppen van haar beide handen samenbrengt in een piramidevorm.
Cohen-Bodénès en Neri namen voor verschillende contexten de ‘gebarentaal’ van de zeekatten op en toonden die video’s aan andere zeekatten. ‘We hebben geconstateerd dat wanneer ze andere zien seinen, de zeekatten terugseinen’, aldus Cohen-Bodénès. ‘We denken niet dat ze het signaal nabootsen, omdat ze soms andere soorten tekens gebruiken om terug te seinen.’ Dat wijst erop dat het zou kunnen gaan om een communicatiesignaal, voegt Neri toe.
‘Kroon’-gedrag
De onderzoekers maakten ook gebruik van een hydrofoon, een apparaat dat geluiden onder water kan opnemen, om de vibraties van elk teken in het water te meten. Vervolgens speelden ze die vibraties af voor enkele zeekatten die het teken niet konden zien maar wel de veranderingen in de waterdruk konden voelen. De zeekatten reageerden nog steeds met hun eigen gebaren. We zijn daarmee het eerste onderzoek dat heeft kunnen aantonen dat zeekatten zouden kunnen communiceren met andere door zeer specifieke signalen op basis van vibraties uit te sturen, zegt Cohen-Bodénès. Zeekatten zouden deze signalen detecteren met behulp van zakvormige zintuigelijke organen die ook wel statocysten worden genoemd, of met een reeks van zintuigcellen langs de huid die vergelijkbaar is met de laterale lijn van vissen.
‘De onderzoekers hebben enkele fascinerende gedragingen bestudeerd’, zegt Willa Lane, marien biologe en psychologe aan de Universiteit van Cambridge. Ze merkt op dat ze het ‘kroon’-gedrag ook bij haar zeekatten in het lab heeft waargenomen. Ze vindt het bijzonder dat de armbewegingen dezelfde zijn voor de twee soorten.
De soorten die Cohen-Bodénès en Neri hebben bestudeerd delen namelijk geografisch gezien geen enkele locatie. En omdat zeekatten best solitaire dieren zijn, vraagt Lane zich af of de signalen misschien gebruikt worden tijdens de jacht om hun prooi te verwarren of om roofdieren af te schrikken. Het zou misschien ook deel uit kunnen maken van interactief jagen met andere soorten, een gedrag dat al eerder werd geobserveerd bij octopussen.
‘Het is interessant dat ze visueel en misschien ook akoestisch communiceren’, zegt Sam Reiter, neuroloog aan het Okinawa Institute of Science and Technology Graduate University in Japan. Hij en Neri zijn het erover eens dat de onderzoekers eerst moeten aantonen dat de signalen een specifieke betekenis hebben in bepaalde contexten, voordat ze dit gedrag officieel mogen bestempelen als een ‘gebarentaal’.
Hoe dan ook bewijzen de signalen wederom weer hoe slim zeekatten zijn. ‘Als het aankomt op intelligentie, zijn ze naar mijn mening erg vergelijkbaar met octopussen’, aldus Cohen-Bodénès.
Dit artikel verscheen eerder in Scientific American. Vertaling: Maxim Garvelink.
