Creatieve wetenschap ziet ook oplossingen op onvermoede plekken: in nieuwe toepassingen én bestaande middelen. Je leest er alles over in de nieuwe Eos.
Ruimtevaart is een belangrijke motor voor technologische innovaties en sommige daarvan duiken op in het dagelijkse leven, zoals zonnecellen of hittebestendige coatings. De ruimte zelf is ook een groot laboratorium. Recent raakte bekend welke drie experimenten Belgisch astronaut Raphaël Liégeois tijdens zijn eerste missie in het Internationale Ruimtestation (ISS) gaat uitvoeren. In de vijftien jaar sinds de laatste ruimtereis van Frank De Winne stond het ruimteonderzoek niet stil, maar de aanwezigheid van een landgenoot in het ISS schept altijd een unieke kans om experimenten van eigen bodem mee te sturen. Grote troef is de permanent gewichtloze toestand, die op aarde moeilijker na te bootsen is.
Negenentwintig onderzoeksgroepen dienden een voorstel in voor de Liégeois-missie van eind 2026. Een van de drie geselecteerde projecten is een quantumgebaseerde diamantsensor, waarmee onderzoekers chemische reacties in microzwaartekracht kunnen bestuderen. Concreet willen ze te weten komen hoe bepaalde lichtgevoelige moleculen zich in de ruimte gedragen en welke processen ze ondergaan, bijvoorbeeld of de zuurgraad verandert en of er vrije radicalen vrijkomen.
De quantumsensor werd ontwikkeld aan het onderzoeksinstituut imo-imomec, een samenwerkingsverband van Universiteit Hasselt en imec. Chemici, fysici en ingenieurs doen er bottom-up onderzoek naar innovatieve materialen, vanaf het niveau van atomen tot concrete toepassingen. Het is scheikundig toponderzoek dat door zijn complexiteit vaak onder de radar blijft, maar belangrijk is voor onder andere de energietransitie. Zo leiden kleine verbeteringen uiteindelijk tot veiligere en duurzamere vastestofbatterijen, die op termijn de lithiumexemplaren moeten vervangen. De materiaalonderzoekers lijken wat op de alchemisten uit de late middeleeuwen die zochten naar manieren om goud te maken. Maar dan zonder de magie. ‘Er ligt nog een enorm potentieel aan nieuwe materialen en toepassingen verborgen in het periodiek systeem van Mendeljev’, zegt directeur Marlies Van Bael in het nieuwe nummer.
Scheepswrakken
In de nieuwe chemie draait het allemaal rond duurzaamheid, milieu en efficiëntie. Creatieve wetenschap ziet ook oplossingen op onvermoede plekken. In het nieuwe nummer kan je lezen hoe onderzoekers microben inschakelen om vervuiling op te ruimen. Ze kijken daarbij naar hoe het milieu zelf de geschikte organismen selecteert. Als er in de Noordzee scheepswrakken liggen die TNT lekken, dan zijn er microben aanwezig die dat kunnen afbreken. Het komt erop aan die microbiële gemeenschappen te determineren en hun modus operandi te achterhalen.
Soms krijgen reeds bestaande middelen een tweede leven. Neem het krachtige ontsmettingsmiddel hypochloorzuur. Het is honderd keer effectiever dan bleekwater en kent vele toepassingen, van het desinfecteren van oppervlakken tot het bestrijden van virussen in het lichaam. De instabiliteit van de chemische stof maakte dat het nooit echt de weg naar de consumentenmarkt vond. Daar komt nu langzamerhand verandering in. Misschien zit deze magische molecule binnenkort in je medicijnkist.
Meer lezen? Bestel het nieuwe nummer nu op tijdschriftenwinkel.be
