Sarah Garré

Door de klimaatverandering neemt de kans op droogte én op wateroverlast toe in Vlaanderen. Er is niet één enkel wondermiddel om ons daartegen te wapenen. Water moet meer tijd en ruimte krijgen om langer te blijven waar het uit de lucht valt. Elk landschap vereist daarom een heel eigen mozaïek van maatregelen. Met modellen vergelijken wetenschappers de vele mogelijke ‘mozaïeken’ met elkaar en projecteren ze in de toekomst. Zo zien we welke combinatie het best werkt.  

Vlaanderen draineert zich droog, hoor je wel eens. Toch is helemaal stoppen met draineren geen optie in landbouwgebieden. Peilgestuurde drainage is een van de manieren om slimmer en dynamischer om te gaan met het waterpeil, vooral in vlakke zones. Toch is het agronomisch voordeel voor de landbouwer niet altijd even duidelijk.

Vlaamse telers kampen steeds vaker met lange droge periodes, hoewel je dat de laatste maanden bijna zou vergeten. Boeren gingen een paar jaar geleden zelfs met de tankwagen op zoek naar water bij afvalwaterzuiveringsstations, omdat ze geen rivierwater of grondwater meer konden of mochten gebruiken voor hun velden. Maar is het wel een goed idee om gezuiverd afvalwater te gebruiken voor irrigatie?

Nu het vaker lang droog is, moeten we planten telen die tegen een stootje kunnen. Boeren zaaien daarom de granen, maïs of aardappelen die het best presteerden de voorbije, vaak droge, jaren. Er zijn ook nieuwe teelten die hun intrede doen in Vlaanderen: quinoa en kikkererwt bijvoorbeeld. Kunnen de Vlaamse boeren zomaar van het ene jaar op het andere overschakelen op zo’n nieuwe teelt?  

Natte natuur en behoud van veen zijn essentieel voor het klimaat, voor biodiversiteit en voor het filteren en opslaan van water. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat vernattingsprojecten steeds hoger op de politieke agenda komen te staan. Maar dergelijke plannen hebben ook een grote impact op landbouwers in de buurt, want grondwater stopt niet bij de perceelsgrenzen.

Het is kurkdroog in Vlaanderen. Het internet en de kranten staan vol met tips om water te besparen, zoals korter douchen en minder vlees eten. Maar kan je die tips wel zomaar vergelijken en zijn ze allebei nuttig bij acute waterschaarste?

Onze bodems kunnen hevige buien vaak niet slikken, met modderstromen en ondergelopen kelders tot gevolg. Dat is niet enkel een probleem van verharding rond huizen, maar ook van sterk samengedrukte bodems die niet veel water meer doorlaten. Het probleem is alomtegenwoordig en dat komt doordat we steeds meer en zwaardere machines gebruiken om het land te bewerken.    

We zijn in Vlaanderen kampioen in draineren. Dat is vaak nodig om land geschikt te maken voor productie van voedsel of om te wonen. We staan tegelijk ook hoog op de wereldranglijst van regio’s met waterstress (23ste! op een totaal van 164 landen). We moeten dus enerzijds water afvoeren wanneer het te nat is, maar anderzijds ook veel meer water vasthouden in de grond, zodat we het kunnen gebruiken als het droog is. Anders gaan draineren is de boodschap!

De Europese landbouw is kwetsbaar voor weersextremen, maar heeft ook de sleutel in handen. Door goed te kiezen hoe boeren hun land beheren, kunnen ze zich wapenen tegen droogte en piekregens. Meer dan duizend observaties over heel Europa tonen dat het vooral belangrijk is om de bodem bedekt te houden met levende planten, ook in de winter.