Nederlander ontdekt oudste abc

Egyptoloog Ben Haring ontcijferde een stuk tekst op een steen uit het Oude Egypte. Het blijkt de oudst bekende alfabetisch geordende woordenlijst te zijn.

Al is ‘alfabet’ hier eigenlijk niet de juiste term. De tekens zijn niet volgens ons bekende abc geordend, maar volgens het halaham (hlhm). ‘Dat is net als het abc een alfabetische volgorde die vanaf de 13de eeuw voor Christus bekend is in het Midden-Oosten’, legt Haring uit. ‘Sommige schriftstoorten zijn sindsdien abc gaan gebruiken; andere hlhm. De talen in kwestie kennen een stemhebbende h, zoals in het Nederlands, en een stemloze of emfatische h.’

Twintig jaar geleden al trof de Britse egyptoloog Nigel Strudwick het stuk steen, daterend uit de 15de eeuw voor Christus, aan in een graf in de buurt van Luxor. De steen is eigenlijk een ostrakon, een potscherf die als kladblok dienstdeed.

Al die jaren was er niemand die de tekst begreep, tot de Nederlander Ben Haring zich erover boog. Het betreft een tekst in het hiëratisch, een aan de hiërogliefen gelinkt cursiefschrift. Rechts op de scherf staan de volledige woorden – die volgens Haring een juichende man voorstellen –, links ernaast zien we individuele tekens die wellicht afkortingen zijn van de woorden rechts.

De twee woordvolgordes – abc en hlhm – werden lange tijd tegelijk gebruik. ‘In het Egypte van de Grieks-Romeinse tijd, van de 3de eeuw vóór tot enkele eeuwen na Christus, gebruikten de Egyptische inheemse teksten hlhm en Griekse teksten abc.’ Dat laatste vond uiteindelijk via de Feniciërs en de Grieken zijn weg naar de westerse wereld. (adw)