Op zoek naar soldaat Henri Devaux

Bij de slag om Verdun kwamen in 1916 alleen al een kwart miljoen mensen om. Tot op de dag van vandaag zijn er sporen van de zware bombardementen en gevechten te vinden. Bommen en granaten, maar ook persoonlijke spullen van soldaten. Zoals het identificatieplaatje van Henri Devaux, ‘mort pour la France’.

In 2012 vonden we in een ondergrondse ruimte bij een loopgraaf een geweer, dat bijna 100 jaar verborgen was geweest en nu verstopt zat tussen de wortels van een boom. Het geweer was nog in goede staat. De houten kolf was weg, maar de loop, magazijn en dergelijke waren nog redelijk goed bewaard. Ook apart was dat er een soort modificatie aangebracht was, die het gevoelige grendelmechanisme beschermde tegen de toen alomtegenwoordige modder in de loopgraven. Dit was iets dat de eigenaar van het geweer zelf gedaan had of had laten doen, want nooit eerder hadden we dit gezien.

Een jaar later besloten we terug te gaan naar Verdun om de ondergrondse ruimte verder te onderzoeken. We begonnen er voorzichtig te graven. Onder de stenen lag er immers nogal wat explosief materiaal. Behalve meerdere handgranaten leverde ons zoekwerk een aantal unieke zaken op: een identificatieplaatje, nog redelijk intacte schoenen, eetgerei en skeletresten. Met name de restanten van het gebit gaven aan dat het hier om een nog jonge soldaat moest gaan. Aangezien het geweer zich aan de ingang bevond en de ruimte vrij klein was, is de kans groot dat dit allemaal aan één en dezelfde persoon heeft toebehoord en dit bleek volgens het identificatieplaatje Henri Devaux te zijn, opgeroepen voor actieve militaire dienst in 1916.

Mijnwerker-soldaat

We raakten in de ban van deze jonge man. Via internet kwamen we terecht bij het Archive Départementale Nord. Met de gegevens op het plaatje kregen we een uittreksel. Hieruit bleek dat Henri Devaux op 18 februari 1896 was geboren in Rumégies, Noord-Frankrijk. Hij werd dus op 20-jarige leeftijd opgeroepen voor de oorlog, die in 1916 in volle gang was. Op het formulier stond ook vermeld dat hij uiteindelijk op 29 april 1918 gestorven is: ‘mort pour la France, par l‘ennemie’ (gestorven voor Frankrijk, door de vijand).

Dit verbaasde ons in eerste instantie, omdat wij altijd ervan uitgegaan waren dat Henri in 1916 gesneuveld was. De grote slag van Verdun had immers in dat jaar plaatsgevonden. We gingen dus verder zoeken. Devaux bleek soldaat 2de klasse geweest te zijn in het 2e régiment d’infanterie, waarover we via Facebook meer te weten kwamen. Het bleek nu dat hij in eerste instantie bij de Somme gestationeerd was geweest.

Op 20-jarige leeftijd werd Henri Devaux opgeroepen voor de oorlog

Naast de informatie over zijn regiment kregen we van de gemeente Rumégies zijn geboorteakte. Hij bleek in augustus 1916 getrouwd te zijn in Alais, het tegenwoordige Alès in Zuid-Frankrijk. De opgevraagde trouwakte uit deze gemeente gaf meer informatie over zijn jonge echtgenote en het feit dat Henri van beroep ‘ouvrier mineur’, mijnwerker was. Hij woonde toen in Méricourt, een gebied met veel mijnbouw. Vanwaar dit overhaaste huwelijk in oorlogstijd? Het gebeurde in die tijd vaak dat jonge soldaten, met de verschrikkingen van de oorlog in het verschiet, en de onzekerheid of ze ooit terug zouden komen, snel trouwden. Was zijn vrouw misschien zwanger bij zijn mobilisatie? In ieder geval heeft zij hem na afloop van de oorlog niet meer teruggezien.

Gesneuveld

Nadat Henri de gruwelen van de Somme overleefd had, wat op zich al opzienbarend was, ging hij met zijn regiment over de legendarische Voie Sacrée (de zogenaamde heilige weg) naar Verdun. Dat was de enige route die de Fransen hadden om dit gedeelte van het front te onderhouden en bevoorraden. Tijdens de grote veldslagen in 1916 kwam er elke 14 seconden een vrachtwagen langsgereden, volgeladen met materieel, geschut en nieuwe soldaten. Soldaten die vaak al bij de Somme hadden gevochten, werden nu met angst in het hart naar de hel van Verdun gestuurd. Het moet hebben gevoeld als een ware offertocht. Ironisch genoeg was de naam Voie Sacrée ook afgeleid van de Via Dolorosa, de weg van het lijden van Christus, op zijn tocht naar de kruisiging (of opoffering).

Ook na 1916 bleef Verdun een onrustig gebied. Voor de soldaten die daar gestationeerd werden, bleef het een zeer hachelijke situatie. Volgens het document van het 2e régiment d’infanterie vonden in het Bois de Chaumes, ten noorden van Verdun, (waar wij zijn naamplaatje gevonden hebben) in 1918 nog steeds beschietingen plaats. En hier is Henri Devaux, een paar maanden voor het einde van de oorlog alsnog gestorven.

Zijn naam staat tussen de andere gesneuvelden van Méricourt vermeld op het plaatselijke oorlogsmonument. We proberen nog steeds om eventuele nabestaanden te lokaliseren, hierbij geholpen door een historicus van de gemeenten Rumégies en Méricourt, die aan een project werkt rond 100 jaar Eerste Wereldoorlog. Hij probeert nu aan de hand van de door ons gevonden informatie te onderzoeken wat er verder gebeurd is met de echtgenote van Henri, of er kinderen zijn geboren en of er nu misschien nog kleinkinderen in leven zijn.

Dit artikel verscheen eerder in Eos Memo, nummer 10.