België is Europees kampioen als het aankomt op het slikken van pijnstillers, slaapmedicatie en kalmeringsmiddelen. De natuur kan ons uit deze crisis trekken.
De wachtkamer zat weer vol, ook al was het laat in de avond. Ik had nog net één plekje langs de grote kamerplant, in de achterste hoek. Een uur later wandelde ik opgelucht en tevreden naar de parking. Ik had waar ik voor gekomen was. Met dit voorschrift kon ik weer een drukke werkmaand overleven, zonder barstende hoofdpijn en angstige dromen. De auto instappend, blokkeerde ik het afkeurende stemmetje in mijn hoofd. Ik weet wel dat dit geen duurzame oplossing is, maar iedereen doet het. Welke keuze hebben we?
Belgen zijn pillengebruikers
Medicatie wordt makkelijk voorgeschreven in België. Misschien herinner je je de Pano-reportage over medicatiemisbruik in woonzorgcentra nog? Maar liefst één derde van de bewoners gebruikt voorgeschreven antipsychotica. Deze middelen hebben niet alleen een reeks neveneffecten, ze kunnen ook verslavend zijn. Voorgeschreven medicatie, zoals kalmerings- en slaapmiddelen, verkopen ook bij onze jongeren als zoete broodjes. Onderstaande zin is letterlijk overgenomen uit het rapport van de gezondheidsenquête van Sciensano:
“Van alle EU-landen heeft België het hoogste percentage gebruikers van voorgeschreven geneesmiddelen”
Het hoogste percentage. Dat is toch even schrikken. Zelf voel ik me ook niet echt comfortabel bij het nemen van de pijnstillers. Mijn lichaam geeft me niet voor niets signalen. Door ze te onderdrukken, dreig ik misschien in een straatje zonder einde te komen. Is er dan geen (preventieve) oplossing?
De natuur, natuurlijk
De natuur werkt niet alleen rustgevend of genezend, ze levert preventief gezondheidsvoordelen op. De laatste 15 jaar is er een aanzienlijke stijging in het aantal onderzoeken naar deze wonderlijke effecten van groen. Met resultaat: boswandelingen blijken een invloed te hebben op onze hersenen. MRI-scans tonen een verminderde activiteit in het hersendeel dat verband houdt met psychische aandoeningen. De lage activiteit kan ons lichaam helpen met het verwerken van stresssituaties. Belangrijk, want aanhoudende stress geeft aanleiding tot bepaalde ziektes.
Cortisolgehaltes (een indicator voor stress, meetbaar in de hoofdharen) van onze jongeren liggen gemiddeld lager wanneer ze wonen in een groene buurt. Ook het concentratie- en denkvermogen krijgt een boost wanneer je een halfuurtje de natuur in trekt. Dat effect is bij kinderen zelfs nog sterker. Onderzoekers aan de UHasselt volgen zwangere vrouwen op en zien het gezonde natuureffect op het welzijn van deze toekomstige mama’s. De lijst aan gezondheidsvoordelen door de natuur is inmiddels meterslang.
Boswandelingen blijken een invloed te hebben op onze hersenen
Naast rechtstreekse gezondheidsvoordelen, kan de natuur ook via een aantal omwegen het verschil maken, zoals via ons gedrag, sociale netwerk of immuunsysteem. Mensen die nabij een park wonen bewegen meer en vaker. Volkstuinen leren inwoners gezonder te eten. Natuurcontact vergemakkelijkt sociaal contact. Zo geraken oudere mensen dankzij de groene omgeving aan hun wekelijks portie praatjes. Dit heeft effect op hun welzijn en algemene gezondheid. Kinderen hebben dan weer baat bij het spelen in de natuur, waardoor ze vaker in contact komen met microben. Op deze manier versterkt het immuunsysteem van kinderen, wat de kans op allergieën verkleint.
Waar wachten we nog op?
Al die voordelen. En dat allemaal gratis en voor niets. Investeren in de natuur zou zelfs het medicijnenprobleem in ons land kunnen oplossen. Waar wachten we nog op? Laat ons allen de natuur in trekken. Geef elke school een speeltuin, plant bomen in elke wijk. Maak iedereen bewust van de kracht van moeder Natuur!
Geloof het of niet, deze transitie is al volop aan de gang. Ontelbare natuurinitiatieven in Vlaanderen en Europa, met een duidelijke link naar onze gezondheid, winnen terrein. Letterlijk. Kijk maar eens rondom jou: scholen, zorgcentra, gemeentes, ze pakken allemaal uit met vergroeningsideeën. Natuurtherapie, bosbaden en buitenkampen worden populair. Het aantal mensen dat zich nauw verbonden voelt met de lokale fauna en flora neemt gestaag toe.
De covid-pandemie heeft de natuur op het hoogste trapje gezet van de beleidsagenda. Er wordt gretig gevochten om de Europese natuurherstelwet in te voeren. Met reden: naast een gezondheidswinst, vangt een groene omgeving deels de effecten van klimaatverandering en milieuvervuiling op. Het verkoelende effect van bomen bijvoorbeeld redt levens die de klimaatveranderingen ontnemen.
Het verkoelende effect van bomen, bijvoorbeeld, redt levens die de klimaatveranderingen ontnemen
Natuur als medicijn?
Om de natuur slim in te zetten als medicijn of als preventief middel voor de gezondheid, is kennis onontbeerlijk. In het wilde weg bomen planten en parken aanleggen, kan fout aflopen. Bomen langs drukke verkeerswegen kunnen de luchtkwaliteit lokaal verslechteren. Dit komt doordat het fijn stof wordt vastgehouden door het dichte bladerdak en dan ophoopt tot ongezond hoge concentraties. Parken kunnen de verspreiding van teken en andere ziektedragers in de hand werken. Vossen en everzwijnen komen dichterbij en kunnen een gevoel van onveiligheid creëren. Vergroening van een buurt kan de marktprijs doen stijgen en zo de armere bevolking in een hoekje drijven. We moeten dus doordacht omspringen met onze acties. Net zoals er voor elk kwaaltje een pil bestaat zou de juiste dosis natuur gekend moeten zijn.
Bovendien zijn de mechanismen achter de positieve effecten op dit moment een black box. Vragen als: “welke eigenschappen moet deze groene ruimte hebben om een bepaald gezondheidsvoordeel te bereiken?” of “Verschillen de effecten van natuurbeleving tussen de verschillende lagen van onze bevolking?” bieden tot nu toe geen eenduidig antwoord.
Net zoals er voor elk kwaaltje een pil bestaat zou de juiste dosis natuur gekend moeten zijn
Niet gemakkelijk dus. Er is nood aan kennis, overleg en samenwerking voor een slimme aanpak tot vergroening. Wetenschappers proberen dan ook met man en macht de “green black box” te openen. Maar de natuur geeft haar geheimen niet gemakkelijk prijs.
Zonder voorschrift kan ook
Ook al zien wetenschappers door de bomen het bos nog niet meer en kijken beleidvoerders liever nog even de kat uit de boom, wij hoeven dat niet te doen. Natuur is goed voor ons, dat staat vast. Wist je dat alleen al het zicht op groen impact heeft? Of nog extremer: zelfs een afbeelding van een natuurelement is in staat om onze hartslag te verlagen.
Wacht dus niet op dat voorschrift van de dokter. Trek de natuur in en ervaar zelf wat dit met je doet. En laten we ze vooral koesteren, onze moeder natuur. Zij verdient het, om in de bloemetjes gezet te worden.
