‘Zonnebloemen’ verkleuren onder zonlicht

De Zonnebloemen is wellicht het bekendste werk van de Nederlandse kunstenaar Vincent Van Gogh. Hij schilderde het in 1889 in de Provence en gebruikte daarbij vooral gele tinten, afgewisseld met enkele oranje en blauwe accenten.

Een internationaal team onderzoekers (onder leiding van Belgen) heeft de gele verftinten nu minutieus onderzocht. Ze gebruikten daarvoor een nieuwe, zelf ontwikkelde en niet-destructieve technologie gebaseerd op röntgendiffractie. Daarmee konden de onderzoekers alle kristallijne verfpigmenten identificeren.

Een van de meest voorkomende pigmenten op het schilderij is chroomgeel. De wetenschappers ontdekten dat het chroomgeel in de ‘warm aanvoelende’ zones chemisch erg stabiel is – lees: het pigment zal de komende decennia probleemloos haar oorspronkelijk kleur behouden.

Maar in de lichtgekleurde delen van de bloemblaadjes en in de lichtgele achtergrond, gebruikte Van Gogh een pigment dat hijzelf jaune citron noemde. Dit pigment blijkt chemisch veel minder stabiel: het heeft de neiging om te gaan verdonkeren naarmate het langer wordt blootgesteld aan licht en vochtigheid. Daarbij vormt zich langzaam een bruine, olijfkleurige toplaag die het pigment, op termijn, een onaantrekkelijk tint geeft. De onderzoekers bootsten het verouderingsproces versneld na in hun laboratorium.

Restaurateurs en conservator kunnen met de nieuwe kennis aan de slag om in schilderijen zones met een lager en een hoger risico op kleurverandering te identificeren.