Doctoraatsonderzoeker Kasper Bormans (KU Leuven) creëert een app voor mensen met dementie en hun mantelzorgers.
De app, MemoryHome, helpt personen met dementie bij het opbouwen van een ‘geheugenpaleis’. Voor wie geen fan is van Sherlock: het geheugenpaleis is een techniek waarbij je voorwerpen, woorden of personen in je geheugen verankert door ze te koppelen aan objecten in je geheugenpaleis. Het paleis zelf is een route die je kent en waarvan je de herinnering gemakkelijk kunt oproepen, bijvoorbeeld de weg van thuis naar het station. Geheugenkampioenen gebruiken de methode om zoveel mogelijk te onthouden, net als de fictieve speurder Sherlock Holmes.
Aanknopingspunt voor een gesprek
Bormans’ app dient niet om zoveel mogelijk te onthouden, maar focust op de personen die je niet wil vergeten: dierbare vrienden en familieleden. ‘Dementie is niet alleen geheugenverlies, maar ook communicatieverlies. Er is voorlopig geen medicatie of trainingsprogramma om de schade in de hersenen te herstellen. Wie enkel focust op het geheugenverlies, staat vrijwel machteloos. Maar de communicatie met de omgeving kan wel verbeteren. Ik hoor vaak dat mensen niet weten wat ze moeten zeggen tegen een familielid met dementie. Met MemoryHome delen ze een korte activiteit, die meteen ook stof voor een gesprek kan opleveren,’ legt Bormans uit.
De eerste stap is een route kiezen door het huis. Die route loopt langs objecten die herinneren aan dierbaren. Bormans: ‘Het moeten zichtbare voorwerpen zijn die altijd op dezelfde plaats staan: de voordeur, de koelkast, een tafel,… Ze moeten ook aan de dierbare persoon gekoppeld kunnen worden. De kast hoort bijvoorbeeld bij een broer die timmerman was, de kraan bij de kleinzoon die zijn handen moet wassen voor het eten. Bij elk object neemt de demente een zin op, die de link tussen de persoon en het object verduidelijkt. Hij of zij kan tijdens de virtuele wandeling uit een lijst een aantal positieve eigenschappen selecteren, die bij elke persoon passen. Daarna geeft de app de keuze om iets meer te vertellen over die persoon, of de wandeling verder te zetten.’
Souvenirs
We linken van nature herinneringen aan de objecten in onze omgeving. Vakantiesouvenirs bijvoorbeeld, herinneren ons aan de plaatsen die we bezocht hebben. Die techniek kunnen hulpverleners inzetten om het leven van hun patiënten aangenamer te maken.
Bormans: ‘Wetenschappers aan de Universiteit van Cambridge onderzoeken hoe de geheugenpaleizen, ‘de methode van loci’ in vaktaal, het welbevinden kunnen verbeteren. Ze vroegen aan mensen met depressie om een tiental positieve herinneringen te koppelen aan voorwerpen in hun omgeving. Die blije herinneringen konden ze op die manier makkelijker ophalen. Zo beïnvloedden ze hun gemoedstoestand.
Drie maanden later belden de onderzoekers de deelnemers op. Ze constateerden dat de deelnemers die de methode van loci gebruikten, zich de positieve herinneringen makkelijker voor de geest haalden. De geheugenpaleizen boden een permanent toegankelijk reservoir aan goede herinneringen.
Vorig jaar ontwikkelde Bormans Het Spel van de Verbeelding, een kaartspel voor mensen met dementie. Ook dat is bedoeld om de band met de naaste omgeving te versterken. ‘Na een lezing sprak een man uit het publiek mij aan: “Als ik mijn moeder met dementie ga bezoeken, zakt de moed mij al in de schoenen. Ik heb de tijd en de energie niet om met haar om te gaan op een creatieve manier. Maar waar u over vertelde, dat kan ik meteen toepassen!”.
‘MemoryHome heb ik ontworpen voor mensen zoals hij.’ Bij de app hoort ook het boekje ‘Een Nieuw Geheugenpaleis’. Daarin staat het verhaal achter MemoryHome en een praktisch stappenplan met tips voor een optimale wandeling.
