Genetisch gemodificeerde muis ruikt landmijnen

Wetenschappers hebben muizen genetisch zo gewijzigd dat ze landmijnen kunnen ruiken. De muis, met de naam MouSensor, zou ooit ingezet kunnen worden om de gevaarlijke erfenis van oorlogen uit de weg te ruimen.

In meer dan zeventig landen liggen nog actieve landmijnen, die het de plaatselijke bevolking moeilijk maakt terug een normaal leven op te bouwen na een periode van oorlog. Eén manier om de landmijnen op te ruimen zijn de Belgische HeroRats. De ratten van de Belgische ngo Apopo zijn getraind en geconditioneerd om landmijnen te ruiken.  Twee ratten kunnen – aan de leiband – in minder dan twee uur een gebied van 300 vierkante meter uitkammen. Mensen zou het twee dagen kosten. Nadeel van deze methode is dat je de ratten negen maanden moet trainen.

Onderzoekers van Hunter College in New York maakten nu een genetisch gemodificeerde muis die hypergevoelig is voor de specifieke geur van TNT in landmijnen. Wetenschappers vonden recent een receptor in de reukkolf (een groep zenuwcellen in de neus van dieren die geur detecteert) die specifiek de chemische stof DNT herkent – een minder explosieve versie van TNT, maar met dezelfde geur. De onderzoekers veranderden de genen zodanig dat de muis veel meer DNT-receptoren in de neus had. Een normale muis heeft er 10 miljoen, waarvan er 4.000 in een specifieke geur gespecialiseerd zijn. De Amerikaanse wetenschappers konden het aantal opdrijven tot 10.000 tot een miljoen neuronen gespecialiseerd in DNT. Het dier zou volgens de onderzoekers 500 keer beter de geur kunnen opsporen. De resultaten worden deze week gepresenteerd op een congres van de Society for Neuroscience in New Orleans.

De muizen zijn voorlopig nog niet getest in het veld, en het moet nog blijken hoe MouSensor duidelijk maakt dat hij iets ruikt. ‘Door zijn extreme gevoeligheid zal hij waarschijnlijk een soort epileptische aanval krijgen als hij TNT ruikt’, zegt onderzoeker Charlotte D’Hulst aan The Guardian. ‘Zoveel neuronen vuren namelijk tegelijkertijd. We denken eraan een chip in de huid van de muis te implanteren die detecteert wanneer het gedrag van de muis verandert door het TNT.’ Dat is dan het signaal voor de menselijke ontmijner om daar het explosief onschadelijk te maken. De muizen zelf lopen geen gevaar want ze zijn te licht om een mijn te doen ontploffen. 

Voor D’Hulst en haar collega’s gaat het er vooral om het principe te testen. Zo zou je met genetisch gewijzigde muizen ook tuberculose kunnen detecteren in de adem van patiënten. De bacteriën die tbc veroorzaken, stoten namelijk stoffen uit die in speekselstalen op te sporen zijn. Ook daarvoor worden de ratten van Apopo al getraind. (rvb)