Voel je je beter als je eens een week van Instagram, TikTok en Facebook afgaat? Nee, zo blijkt uit wetenschappelijke experimenten. ‘Er zijn minder drastische manieren om je gebruik te minderen die misschien haalbaarder zijn.’
Wat gebeurt er met je gevoelens en met je levenstevredenheid als je stopt met sociale media? Dat hebben communicatiewetenschapper Laura Lemahieu en haar collega’s aan de Universiteit Antwerpen en Gent onderzocht. Ze analyseerden eerdere studies waaraan in totaal 4.600 volwassenen deelnamen. Vaak ging het om een detox van een week. ‘Voor en na dit experiment werd gemeten hoeveel positieve of negatieve gevoelens mensen ervoeren, en hoe tevreden ze zich voelden over hun leven’, vertelt Lemahieu. ‘In andere experimenten werd er een vergelijking gemaakt met een controlegroep, die niet tijdelijk stopte met sociale media.’
En, word je gelukkiger van zo’n detox?
‘We vonden geen effect. De relatie tussen het gebruik van sociale media en welzijn is complex. Hetzelfde blijkt te gelden voor het tijdelijk niet gebruiken van sociale media en welzijn. Als het over levenstevredenheid gaat, lijkt me een periode van zeven dagen detox wellicht te kort om enige invloed te hebben. Als het gaat om positieve en negatieve emoties, hadden wij misschien wel een effect verwacht. Toch vonden we er geen. Misschien komt dat omdat sommige mensen zo’n detox als positief ervaren, maar anderen als negatief. Mogelijk heeft dat elkaar in de studies uitgebalanceerd, waardoor je uiteindelijk op geen effect uitkomt.’
Zou het kunnen dat het voor sommige mensen dan wel goed is, en voor anderen niet?
‘Misschien wel, maar door het kleine aantal studies hebben we dat niet kunnen onderzoeken. Het kan ook van zoveel factoren afhangen. Sommige mensen zullen misschien meer of net minder fomo (fear of missing out) ervaren. Ook hoe je zelf naar sociale media kijkt, speelt een rol. Vind je dat het de controle over je leven overneemt? Dan zal een detox je wellicht goeddoen. Ook passief gebruik van sociale media – vooral kijken, en zelf niets delen – wordt gelinkt aan negatieve effecten op het welzijn. Voor deze mensen zou een detox dus positief kunnen zijn.’
Is zo’n detox dan een goed idee of niet?
‘Daar heb ik geen sluitend antwoord op. Al denk ik dat helemaal stoppen erg ingrijpend is en dat er misschien betere manieren zijn om hiermee om te gaan. Zo kun je bijvoorbeeld je notificaties van bepaalde apps uitzetten, zodat je er vanzelf minder mee bezig bent.’
Wat weten we eigenlijk over de nadelen van sociale media? En zijn er misschien ook voordelen?
‘Je kunt nadelen ondervinden van zogenaamde picture perfect content (vrienden of influencers posten enkel mooie beelden van zichzelf, terwijl ze fantastische dingen doen, waardoor je zelfbeeld een knauw kan krijgen, red.), er is ook het probleem van cyberpesten, er circuleert veel fake news en misinformatie … Maar sociale media hebben zeker ook voordelen, zoals contact houden met mensen of nieuwe mensen leren kennen, jezelf uiten en presenteren … Het is zaak om zoveel mogelijk voordelen te benutten en zo weinig mogelijk nadelen te ondervinden. Het is eigenlijk heel individueel hoe je daar dan best mee omgaat.’
