Italiaans-klinkende AI-wezens gaan helemaal viraal op TikTok en Instagram. Waarom spreekt die absurde AI-humor jongeren zo aan? ‘Dit is een heel belangrijke expressievorm van deze tijd.’
Cappuccina Ballerina. Tung Tung Tung Sahur. Tralalero Tralala. Brr Brr Patapim. Het zijn enkele personages uit de Italiaanse brainrot-filmpjes die momenteel enorm populair zijn op sociale media. Over de filmpjes heen is telkens dramatische muziek te horen met een Italiaanssprekende stem die het verhaal achter deze personages vertelt. Op het eerste gezicht lijken ze absurd en geen enkele betekenis te hebben. In een mum van tijd gingen deze filmpjes wereldwijd viraal. Vooral jongeren zijn helemaal in de ban. Hoe komt dat?
‘Deze Italiaanse brainrot lijkt wel gebaseerd op een oud principe van nonsensicale humor, die niet zozeer zit in de inhoud maar wel in hoe de dingen worden uitgesproken. Dat maakt dat het een heel makkelijke vorm van humor is, zoals slapstick bijvoorbeeld’, aldus Pascal Gielen, gewoon hoogleraar cultuursociologie aan de UAntwerpen. ‘Dit is een heel belangrijke expressievorm van deze tijd’, gaat hij verder. ‘De dubbelzinnigheid van de vorm en de inhoud en de betekenisloze maar zingende en ritmische uitspraken: dat is wat het een vorm van humor maakt en ergens ook een vorm van kunst. Meestal beginnen zulke brainrot-video’s wel heel leeg, maar komen er gaandeweg meer en meer reacties op. Ze wekken echt creativiteit op, vooral bij jongeren.’
Overdaad aan prikkels
Dat de Italiaanse brainrot-figuren en de verhalen eromheen creatief zijn, kunnen we wel stellen. Het lijken vaak dieren, maar dan absurd en met onrealistische elementen. Ze zijn in eerste instantie gecreëerd met AI. ‘Het is mét AI, ja, maar in dit geval zie ik het eerder als een samenwerking tussen mens en AI’, zegt Gielen. Het kwijt kunnen van je fantasie en creativiteit is zeker een reden voor waarom Italiaanse brainrot zo aanslaat bij jongeren. Maar de overdaad aan prikkels draagt daar ook toe bij.
‘Ons brein probeert altijd betekenis te geven aan stimuli die binnenkomen. Brainrot brengt veel dingen samen, wat veel tijd en energie vraagt van ons brein om daar een betekenis aan te geven. Tegelijkertijd is het ook leuk, omdat het vaak zo opzwepend is en onze aandacht trekt’, verklaart Karolien Poels, professor communicatiewetenschappen aan de UAntwerpen.
‘Ons brein vindt zulke filmpjes fascinerend, omdat er vanalles in gebeurt wat misschien niet realistisch is, maar waarin wel bepaalde dingen zitten die we herkennen. Het is humor en het is absurd. In dat opzicht is brainrot een beetje een feest voor ons brein. Het overprikkelt ons maar kan tegelijkertijd ook onze aandacht vast houden’, legt ze verder uit.
Pascal Gielen vergelijkt het dan weer met de hond van Pavlov: ‘De hond hoort de bel en begint meteen te kwijlen, omdat hij weet dat hij dan eten krijgt. Op den duur kwijlt hij enkel bij het horen van de bel. Met informatiemedia werkt het eigenlijk hetzelfde. Je krijgt niet altijd informatie meer, je krijgt alleen maar de belofte op informatie. Het is een soort beloningssysteem dat op je hersenen werkt, maar tegelijkertijd ook veel frustratie en een gevoel van leegte kan opwekken. In het woord brainrot zit het al verscholen, het maakt je brein “rot”. Er schuilt dus ook een negatieve kant aan.’
Gevoel met de realiteit verliezen
‘Kijken naar brainrot-filmpjes kan je in eerste instantie goed doen voelen, zelfs zen. Je vergeet je zorgen even en wordt afgeleid. Maar als je blijft kijken en het te veel wordt, krijg je een leeg gevoel’, aldus Gielen. ‘Je kan het gevoel met de realiteit verliezen, voornamelijk doordat zulke filmpjes – en onlinecultuur in het algemeen – werken met sensorische of esthetische deprivatie. Dat wil zeggen dat er alleen maar audiovisuele prikkels zijn. In het begin ontspannend, later juist stresserend.’
Veel jongeren lijken wel op zoek naar die prikkels, hoe zit dat? ‘Het brein van jongeren heeft meer behoefte aan beloningen, waardoor ze vaker op zoek gaan naar intensieve prikkels’, vult Karolien Poels. ‘Het kan zeker een vorm van escapisme zijn, omdat het hen even andere dingen doet vergeten. Maar als je je brein blijft overprikkelen met zulke content is er mogelijk een risico dat je gevoelloos wordt. Daar schuilt een potentieel gevaar. Het is belangrijk om ook de tijd te nemen om te deconnecteren en rustigere activiteiten te doen voor je brein.’
Nog een reden voor waarom Italiaanse brainrot zo aanslaat, is de community die eromheen ontstaan is. Jongeren wisselen video’s met elkaar uit, verzinnen samen extra verhalen rond de personages en ondanks dat het vaak Italiaans is, lijkt er een soort grensoverschrijdende verbinding ontstaan te zijn. ‘Het kan ook een manier zijn om zich wat af te zetten tegen de oudere generaties’, zegt Gielen. ‘De ironie die in die video’s verweven zit en de herkenning van een bepaalde cultuur zorgt ook voor een community-gevoel.’ Karolien Poels vult aan: ‘Dit is iets wat ook terugkomt bij fans van bepaalde fantasiefilms of -verhalen. Zij creëren bijvoorbeeld zijverhalen die dan ook over de hele wereld gedeeld worden. Jongere generaties zijn ook meer opgegroeid met sociale media, brainrot en memes, en zullen het dus sneller gebruiken als copingmechanisme. Vooral tijdens onzekere periodes kan humor iets zijn wat mensen samenbrengt. Jongeren zitten sowieso al in een onzekere levensfase en op deze manier geven zij een extra betekenis aan hun omgeving.’
