Belg vindt oudste wereldbol met Nieuwe Wereld

De bol – twee helften van een struisvogelei – is in het Latijn en bevat exotische gebieden zoals Japan en Brazilië. Noord-Amerika is afgebeeld als twee kleine eilandjes. De enige gegraveerde zin is ‘Hic sunt Dracones’ of ‘hier zijn draken’. ‘Op vroege kaarten zie je dat vaker,’ schrijft Stefaan Missinne in Portolan, het tijdschrift van de Washington Map Society, waarin de vondst bekend wordt gemaakt.

‘Het was een manier om te zeggen: daar gebeuren slechte dingen.’ De enige globe met precies dezelfde zin is de koperen Hunt-Lenox Globe, die tot nu toe de oudste was met de Nieuwe Wereld op afgebeeld. De globe dateert van 1510 en staat in de New York Public Library. Volgens Missine heeft het struisvogelei model gestaan voor de koperen globe, want zelfs de zetduiveltjes zijn overgenomen: ‘HISPANIS’ in plaats van ‘HISPANIA’ and ‘LIBIA INTEROIR’ in plaats van ‘LIBIA INTERIOR’.

Het ei, van wie de eigenaar anoniem blijft, dook in 2012 op tijdens de London Map Fair, een beurs voor verzamelaars van landkaarten en globes. De verkoper zei dat het al decennia een onderdeel was van een belangrijke Europese collectie. Missinne speculeert dat het ei in verband zou kunnen staan met de werkplaats van Leonardo da Vinci in Firenze. De ets van een Indisch schip zou grote gelijkenissen vertonen met dat gemaakt door een kunstenaar uit de omgeving van Leonardo.

Het ei bevat geen naam, dus de maker is onbekend. Maar Thomas Sander, redacteur van Portolan, vermoedt dat iemand uit Leonardo’s tijd de informatie van ontdekkingsreizigers zoals Columbus, Marco Polo, Henricus Martellus en Amerigo Vespucci op de globe verzamelde in opdracht van een nobele Italiaanse familie. ‘Struisvogels waren in die tijd hét dier voor nobele families om in hun achtertuin te hebben’, zegt Sander. De globe ging van familie naar familie en werd na Wereldoorlog II verkocht wegens de economische crisis.

Missinne bestudeerde het ei vijf jaar lang en consulteerde meer dan 100 experts. Voor de datering hielp hij de hulp in van een radioloog die met CT-scans de dichtheid van de eierschaal mat. Iedere honderd jaar gaat de kalkschaaldichtheid tien procent achteruit. Door de dichtheid te vergelijken met moderne struisvogeleieren en andere eieren uit die tijd berekende Missinne dat het ei in 1500 moet zijn gegraveerd.

Zijn vondst wordt door andere kenners als ‘spannend’ beschreven, maar sommigen zijn toch voorzichtig. Ze vermoeden dat Missinne zelf de eigenaar van het ei is, wat mogelijk een belangenconflict oplevert, omdat hij groot uitpakt met het belang van de vondst.