Eerste Europese mens laat zijn tanden zien

Over de allervroegste gevonden overblijfselen van onze soort in West-Europa, in 2011 beschreven in het vakblad Nature, bestaat nogal wat controverse. Ze werden dan ook op redelijk gekke plaatsen aangetroffen, namelijk in de hiel van Italië en langs de zuidkust van Engeland. De auteurs van een artikel dat deze week op de website van dat andere topvakblad Science verschijnt, suggereren tussen de regels door dat de resten die zij zopas bestudeerd hebben wel eens de alleroudste konden zijn.

Ze hebben daarvoor alvast een argument dat de anderen niet kunnen voorleggen, namelijk dat ze uit de twee snijtanden die ze in Noord-Italië vonden, ook DNA wisten te halen. Dat vergeleken specialisten het DNA van andere mensachtigen, en daaruit blijkt nagenoeg onomstotelijk dat het niet gaat om tanden van de neanderthaler, onze roemruchte voorganger op dit continent.

Daarmee halen de onderzoekers, onder leiding van Stefano Benazzi van de Universiteit van Bologna, niet voor het eerst het idee onderuit dat neanderthalers veel technologieën die de anatomisch moderne mens uit het Midden-Oosten meebracht zelf ook al hadden uitgevonden. De tanden werden namelijk aangetroffen in een laag met heel wat primitieve gebruiksvoorwerpen.

Die stammen volgens de onderzoekers uit het protoaurignaciaan, de periode die voorafging aan het Aurignacien (45.000-35.000 jaar geleden), het tijdperk waarin Homo sapiens Europa veroverde. De kenmerkende scherpe steenscherven, die vermoedelijk als scalpel en pijlpunt dienden, waren in die periode nog primitiever en sieraden, afbeeldingen en muziekinstrumenten veel zeldzamer.

Die voorwerpen behoorden dus niet toe aan neanderthalers, besluiten de wetenschappers, maar gewoon aan anatomisch moderne mensen. Neanderthalerexpert Nicholas Conard laat in een commentaarstuk weten dat hem dat niet verbaast, maar maakt wel van de gelegenheid gebruik om vraagtekens te zetten bij het protoaurignaciaan zelf: misschien is dat helemaal geen aparte periode?

Hoe dan ook versterkt deze vondst de hypothese dat de superieure technologie Homo sapiens hielp om de overhand te krijgen op de neanderthalers, die rond dezelfde tijd van de aardbol verdwenen.