Scheepskerkhof in Zwarte Zee

Wetenschappers stuitten voor de kust van Bulgarije op zestig eeuwenoude scheepswrakken. De Romeinse, Byzantijnse en Ottomaanse galeien bleken nog nagenoeg intact.

De vondst was een toevalstreffer. Het internationale team van wetenschappers dat de scheepswrakken ontdekte was bezig stalen te nemen van de zeebodem voor de Bulgaarse kust. Daarmee wilde het de impact van de klimaatopwarming bestuderen.

Het scheepskerkhof ligt op een diepte van 1.800 meter. Dat verklaart waarom de wrakken zo goed de tand des tijds en aantasting door (micro)organismen hebben doorstaan. Vanaf een paar honderd meter diep is de Zwarte Zee erg arm aan zuurstof en licht. Het is een vrij steriele omgeving.

Het merendeel van de schepen dateert van de 7de eeuw na Christus, de bloeitijd van het Byzantijnse Rijk. Andere wrakken zijn jonger en vertonen kenmerken van de Ottomanen, die in 1453 Constantinopel veroverden. Andere schepen dateren van voor het begin van onze jaartelling. Het oudste wrak is 2.500 jaar oud. Met onderwaterrobots en –camera’s konden de wetenschappers houtsneden en scheepstouwen herkennen uit de tijd van het prille Romeinse Rijk. Vooralsnog is niet duidelijk wat er met de schepen gaat gebeuren.

De vondst leert nog iets anders, namelijk dat de Zwarte Zee wellicht een schatkamer is voor onderwaterarcheologen. De chemische en biologische omstandigheden zijn er bijzonder ‘vriendelijk’ voor organisch materiaal als scheepshout, -touw en andere artefacten. Bovendien was de binnenzee in de oudheid druk bevaren. Ook al in de periode van de Romeinse Republiek en zelfs al ten tijde van de Grieken. ‘In het klassieke Athene at de bevolking graan uit de Krim, aan de noordkust van de Zwarte Zee’, zegt Miko Flohr, oudheidkundige aan de Universiteit Leiden. ‘Deze handelsroutes zijn gedurende de hele oudheid blijven bestaan. Ze kregen zelfs een impuls na de inwijding van Constantinopel als nieuwe keizerlijke hoofdstad (in 330 na Christus, red.).’

De Zwarte Zee is, vooral vanwege haar grote diepte, nog een blinde vlek in de reconstructie van het historische scheepvaartverkeer. Al deden onderzoekers vorig jaar een gelijkaardige vondst. Toen openbaarden ze veertig wrakken. ‘Vandaag beschikken archeologen over heel wat mogelijkheden om meer wrakken te vinden’, zegt Flohr. ‘Toch wordt de zoektocht nog lang. Onderwateronderzoek is duur en tijdrovend, en overheden zijn vaak niet tuk op het verspreiden of delen van informatie. Al was het maar om schattenjagers te ontmoedigen.’