Van alle microbiële “superschurken” is Pseudomonas aeruginosa een van de meest bestudeerde door microbiologen! Van antibioticaresistentie tot slijmerige biofilms en bacteriële oorlogsvoering: deze microbe heeft een heel arsenaal aan superkrachten.
Beeld: De ziekmakende bacterie Pseudomonas aeruginosa (geel) infecteert en doodt longepitheelcellen (blauw). Credit: Wikimedia Commons.
Heb je al gehoord van de “ESKAPE” groep? Het is een lijst van zes gevaarlijke bacteriën die een grote bedreiging vormen voor de menselijke gezondheid, vooral omdat ze extreem resistent zijn tegen antibiotica. Elke letter staat voor een andere bacterie en de “P” staat dus voor Pseudomonas aeruginosa. Pseudomonas aeruginosa is een bacteriesoort die bijna overal voorkomt: in vuil, water, op dieren, op mensen en zelfs op planten! Meestal kan het geen kwaad. Maar als iemand al ziek is of een zwak immuunsysteem heeft, kan hij de kans grijpen om een infectie te veroorzaken. Infecties veroorzaakt door deze bacteriën zijn moeilijk te behandelen omdat gewone antibiotica vaak niet werken. Artsen moeten soms hun toevlucht nemen tot “laatste redmiddel” antibiotica, maar zelfs dat is misschien niet genoeg - deze bacteriën kunnen nog steeds overleven en langdurige, moeilijk te behandelen infecties veroorzaken. Bij mensen met taaislijmziekte zijn infecties met P. aeruginosa helaas de belangrijkste doodsoorzaak.
Hoe slaagt P. aeruginosa er dan in om antibiotica zo goed te weerstaan? Het heeft verschillende trucs: Het kan het antibioticum vernietigen, het doel waar het antibioticum zich op richt veranderen, het antibioticum eruit pompen voordat het kwaad kan of zelfs voorkomen dat het antibioticum erin komt.
Maar een van zijn favoriete strategieën is het vormen van een biofilm - een kleverige, beschermende laag die bestaat uit bacteriële cellen die aan elkaar vastzitten in een slijmerige, op suiker gebaseerde matrix. Deze biofilm werkt als een schild, waardoor antibiotica de bacteriën binnenin niet kunnen bereiken.
Een andere coole eigenschap van P. aeruginosa is hoe het andere bacteriën om zich heen bestrijdt. Misschien weet je dit niet, maar in de microscopische wereld vechten bacteriën constant om ruimte en voedsel. P. aeruginosa is hier goed in: het kan gifstoffen afgeven om andere bacteriën in de buurt te doden, waardoor het de macht kan overnemen. Dat is waarschijnlijk wat het doet in de longen tijdens langdurige infecties, waarbij het de “goede” bacteriën uitroeit om de controle over te nemen.
Als slim zijn betekent dat je je moet kunnen aanpassen, dan is P. aeruginosa een van de slimste bacteriën die wetenschappers ooit hebben bestudeerd. Hij heeft talloze sensoren om verschillende soorten stress en gevaar te detecteren en hij weet hoe te reageren. Als hij bijvoorbeeld antibiotica ruikt, bouwt hij meer biofilm. Als hij een rivaliserende bacterie opmerkt, produceert hij gifstoffen. Hij past zich altijd aan om te overleven - geen wonder dat hij zo moeilijk te verslaan is!
Maar geen zorgen! Zoals al eerder gezegd, is P. aeruginosa een van de meest bestudeerde schadelijke bacteriën en veel wetenschappers werken hard aan manieren om te voorkomen dat de bacterie zich aanpast en problemen veroorzaakt. Ze proberen bijvoorbeeld zijn beschermende biofilm af te breken of te voorkomen dat hij andere bacteriën in de buurt aanvalt.
