De Europese consumentenorganisatie Foodwatch is een petitie gestart om de kunstmatige zoetstof aspartaam te verbieden. Volgens de organisatie is de stof slecht voor de gezondheid. Ze verwijst onder meer naar de WHO, die aspartaam twee jaar geleden labelde als 'mogelijk kankerverwekkend'. Hoe zit dat?
Deze factcheck verscheen in juli 2023 op Gezondheid&Wetenschap naar aanleiding van de indeling van aspartaam als 'mogelijk kankerverwekkend voor de mens' door de WHO. Nu de vermeende impact van aspartaam opnieuw in het nieuws is, is deze factcheck weer actueel.
Waar komt dit nieuws vandaan?
De Wereldgezondheidsorganisatie meldde op 14 juli 2023 dat aspartaam na een grondige literatuurstudie als mogelijk kankerverwekkend werd ingedeeld.
Een team van wetenschappelijke experten voerde voor de WGO een literatuurstudie uit om het gebruik van aspartaam te evalueren. Aspartaam is een scheikundige stof die 200 maal zoeter is dan bietsuiker, waardoor er minder van gebruikt moet worden. Aspartaam is eigenlijk een eiwit, dat bestaat uit de bouwstenen asparaginezuur en fenylalanine. Er zou een mogelijk lichte verhoging kunnen zijn in het voorkomen van bepaalde types leverkanker, maar de experten stellen zelf vast dat meer onderzoek nodig is. De toegelaten dagelijkse hoeveelheid aan aspartaam wordt niet aangepast.
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Asparaginezuur komt van nature voor in spruitjes, havervlokken, avocado, asperges en suikerriet. Fenylalanine komt veel voor in de voeding zoals in kaas, sojabonen, en amandelen. Beide substanties zijn de bouwstenen van aspartaam. Het zou verwonderlijk zijn dat al deze voedingsmiddelen het risico op kankervergroten…
De kankeronderzoeksafdeling van de WGO, de IARC, heeft een rangschikking voor kankerverwekkende stoffen. Deze IARCindelingen gaan van groep 1 (kankerverwekkend), groep 2A (waarschijnlijk kankerverwekkend), 2B (mogelijk kankerverwekkend) tot groep 3 (niet kankerverwekkend).
Aspartaam werd in groep 2B ondergebracht. Een stof belandt daarin wanneer zeer beperkt wetenschappelijk onderzoek een mogelijk risico op kanker suggereert. Diesel, aloë vera, magnetische velden, en zelfs pickles zitten eveneens in groep 2B. Door aspartaam in groep 2B te stoppen, zal men mensen massaal de stuipen op het lijf jagen. Een gevolg kan zijn dat mensen dan maar weer gesuikerde voedingsmiddelen, zoals frisdrank, grijpen, wat niet bevorderlijk is voor het voorkomen van overgewicht en obesitas. Overigens is er wel een duidelijk bewezen verband tussen obesitas en kanker. Of deze boodschap de volksgezondheid ten goede komt is dus twijfelachtig.
Dat aspartaam het risico op sommige types leverkanker zou kunnen verhogen, is gebaseerd op waarnemende studies en dierproeven.
In waarnemende studies ziet men iets meer kankers bij aspartaamgebruikers. Het zijn echter vooral mensen met obesitas die aspartaam gebruiken en zij hebben door hun overgewicht een hoger risico hebben op kanker. Dergelijke studies bewijzen niet dat aspartaam de oorzaak is van meer kankers in deze groep.
In de betreffende dierproeven gaf men aan de proefdieren zeer grote hoeveelheden aspartaam, waardoor ze inderdaad tumoren ontwikkelden.
Aan normale hoeveelheden (40 mg per kilogram lichaamsgewicht) kan aspartaam helemaal geen kwaad. Een persoon van 80 kg mag 80 x 40mg of 3200 mg aspartaam gebruiken. Dat komt neer op bijna 70 blikjes light-frisdrank per dag…
Met dergelijke veiligheidsnormen moeten heel veel voedingsproducten op de lijst van mogelijk kankerverwekkend.
Wie zat er in de werkgroep experten van het IARC die deze beslissing genomen heeft?
De Wereldgezondheidsorganisatie oordeelde eerder op basis van literatuurstudies dat kunstmatige zoetmiddelen, zoals aspartaam, geen rol spelen in het behandelen van overgewicht, noch in het beperken van het risico op diabetes en hartziekten. Dat klopt wel, niet omdat deze kunstmatige zoetmiddelen schadelijk zijn, maar omdat mensen die ze gebruiken in hun dagelijkse eetpatroon daardoor niet minder calorieën innemen.
Conclusie
Aspartaam bestaat uit twee moleculen die eveneens in een normale voeding voorkomen. De kunstmatige zoetstof bestaat al sinds 1966, en het massaal gebruik ervan in de hele wereld heeft niet geleid tot een stijging van het voorkomen van bepaalde kankers. Dat de stof wordt ingedeeld in de categorie mogelijk kankerverwekkend, op basis van flinterdun bewijs, is verbazingwekkend en houdt geen steek. Je moet al tientallen liters light frisdrank drinken per dag voor een eventuele toename van je risico op kanker. Aspartaam vervangen door suiker zal het risico op kanker niet verlagen.