Een slordige 64 miljoen vierkante kilometer, twee keer de oppervlakte van Afrika, zoveel land is er nodig om de soortenrijkdom van de aarde te beschermen. Dat is althans de conclusie die op tafel ligt nu de wereld onderhandelt over nieuwe afspraken over biodiversiteitsbehoud.
Het huidig landoppervlak dat bescherming geniet is onvoldoende, en dat vertaalt zich in een dramatisch verlies aan biodiversiteit. Momenteel onderhandelen de VN-lidstaten over nieuwe doelstellingen om de biodiversiteit op aarde te beschermen en te komen tot een nieuw hoofdstuk in het Verdrag inzake Biologische Diversiteit.
Om de discussie te onderbouwen, berekende een internationaal team onder leiding van onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA) hoeveel land het behouden van de soortenrijkdom vereist. 'Ons startpunt was de distributiedata van een aantal soorten,' verduidelijkt professor Daniel Kissling, als ecoloog verbonden aan de UvA. 'Die gegevens laten zien waar bepaalde populaties leven. Al die geografische informatie ging in een model, waarbij een algoritme uitrekende welke locaties nodig zijn om zoveel mogelijk soorten ruimte te geven. Zo kwamen we tot een kaart die laat zien hoeveel land essentieel is voor het beschermen van biodiversiteit, en de optimale locatie ervan.'
In totaal gaat het om een oppervlakte van 64 miljoen vierkante kilometer, 44 procent van alle land op aarde. Bestaande natuurgebieden, biodversiteitshotspots en wildernis waar heel weinig mensen wonen zijn allemaal meegenomen in de analyse van Kissling. 'Maar dan nog is er heel wat extra ruimte nodig, zo blijkt uit ons model, en dat wereldwijd.'
Die benodigde extra ruimte voor biodiversiteitsbehoud bestaat niet enkel uit ongerepte natuur, maar wordt vaak al intensief gebruikt door de maar liefst 1,8 miljard mensen die er wonen. Het realiseren van een betekenisvolle bescherming van biodiversiteit in menselijke landschappen vormt een uitdaging, erkent Kissling. 'Voor alle duidelijkheid, we zeggen niet dat die regio's beschermd moeten worden. Wel is het noodzakelijk het landgebruik duurzaam te organiseren zodat soorten zich in stand kunnen houden. Dit zijn landschappen waar mensen leven, dus het is essentieel om lokale gemeenschappen en landeigenaren te betrekken bij het beschermen van soorten.'
Uitweg mogelijk
Het onderzoek van Kissling en zijn team schets ook drie scenario's hoe landgebruik mogelijk evolueert. 'Op basis van enkele toekomstprojecties hebben we berekend wat de gevolgen voor landgebruik zijn voor drie scenario's, gaande van een fundamentele omslag naar duurzaamheid tot business as usual. Uit onze modellen blijkt dat meer dan 1,3 miljoen vierkante kilometer in alle waarschijnlijkheid naar menselijk gebruik zal worden omgezet. Gebieden die vandaag nog bos zijn bijvoorbeeld, maar onder druk staan van landbouw. Dat zou desastreus zijn voor de globale biodiversiteit.'
Dan is er nog de vraag naar de effectiviteit van beschermingsmaatregelen. Want al krijgt een stuk natuur een beschermde status, dat wil niet zeggen dat het in praktijk gespaard blijft, aldus Kissling. 'De enige doelstelling uit het vorige biodiversiteitsakkoord die relatief goed opgevolgd is, was de intentie om 17 procent van het landoppervlakte te beschermen. Alleen, in realiteit valt die bescherming vaak maar mager uit. Als men geen maatregelen neemt tegen bijvoorbeeld illegale houtkap of jacht, dan blijft het dode letter. Een goed management vraagt bovendien veel middelen, en die zijn er vaak niet in ontwikkelingslanden.'
Toch ziet Kissling reden tot optimisme. 'Het verschil tussen pessimistische en optimistisch scenario's omtrent veranderend landgebruik laat zien dat we de impact van menselijke druk op het land kunnen beperken. Het zal inspanningen vragen, maar een uitweg uit de biodiversiteitscrisis is wel degelijk mogelijk.'
