Zilvermeeuwen zijn luidruchtig, gulzig en gemeen. Ze hebben jou, en dan vooral je ijsje, kibbelingen of frieten, voortdurend in de gaten. Ze slaan genadeloos toe, liefst nog bij een weerloze kleuter. De meeuw zal nooit een publieksprijs winnen, maar achter zijn schijnbaar achterbakse karakter schuilt een intelligente en zorgzame vogel.
Het zijn niet allemaal pikkedieven. De Nederlandse ecologe Neeltje Boogert, actief in Cornwall, in het zuidwesten van Engeland, ontdekte dat amper een kwart van de meeuwen voedsel van mensen steelt. ‘Die rotte appels verpesten het imago van de hele soort’, nuanceert ze. ‘De brutaliteit van de dieven is vervelend, maar tegelijk ook bewonderenswaardig. De meeuw is zowat de enige die voedsel van mensen durft stelen. Daarvoor is niet alleen brutaliteit, maar vooral moed nodig. Een dier zo licht als een pak suiker is flink in het nadeel ten opzichte van een mens.’
Bovendien lusten meeuwen onze fastfood niet zo graag. ‘We onderzochten meeuwenkuikens die door bezorgde stadsbewoners naar een opvangcentrum waren gebracht. We verdeelden de wezen in twee groepen: de ene helft kreeg een marien dieet van sprot en makreel, de andere helft kreeg een mensgemaakt dieet van kattenvoer en brood. Na 25 dagen mochten de kuikens zelf kiezen tussen beide voedseltypes. Ongeacht hun eerdere dieet verkozen de meeste kuikens vis.’ Waarom roven ze dan toch friet met mayonaise? ‘Uit noodzaak en opportunisme, want ze vinden steeds minder vis in de zee. Niet zonder gevaar trouwens. Voedselvergiftiging door het eten van ons afval komt helaas vaak voor.’
Voedsel roven van mensen is geen aangeboren vaardigheid. ‘Jonge meeuwen zijn er aanvankelijk zeer slecht in. Ze leren het door elkaar en ons te observeren.’ Meeuwen beschikken daarvoor over een kopje met daarin de allerbeste herkenningssoftware. Meeuwen stelen het liefst voedsel dat door een mens is aangeraakt. In een experiment plaatsten onderzoekers twee zakjes chips onbewaakt op een strand: een rood en een blauw zakje. Vervolgens aten ze chips uit een derde zakje, de ene keer rood en de andere keer blauw. Liefst 95 procent van de meeuwen roofde het zakje dat overeenkwam met het zakje waar de onderzoekers uit aten.
Uit een gelijkaardig experiment blijkt dat meeuwen zelfs een open en gesloten zakje kunnen onderscheiden. Als een onderzoeker een zakje opent en vervolgens achterlaat, dan gaan de meeuwen er op af. Laat hij het zakje dicht, dan zijn ze niet geïnteresseerd. En ze houden onze routines bij in een kleine zakagenda. Biologe Anouk Spelt volgde meeuwen met gps-rugzakjes. Tijdens schoolpauzes verzamelen ze op schoolpleinen, waar kinderen slordig sneukelen. En ze zitten al te wachten wanneer volle vuilniswagens op stortplaatsen arriveren. In het weekend, wanneer scholen en stortplaatsen gesloten zijn, blijven de meeuwen er weg.
Meeuwen hebben ook een olifantengeheugen - of hebben olifanten een meeuwengeheugen? Boogert: ‘Op ons universiteitsdak leeft een meeuwenkolonie, en het zijn altijd dezelfde mensen die de kuikens vangen en ringen. Zodra die bekende gezichten opduiken, vallen de meeuwenouders hen aan, terwijl ze onbekenden met rust laten. We overwegen daarom om de ringers voortaan te vermommen met een baard of hoed.’
Het omgekeerde gebeurt ook. ‘Er zijn mensen die heel erg van hun meeuwen houden. Die meeuwen komen dan gewoon naast hen zitten als ze aan het tuinieren zijn, of tikken op het keukenraam als ze honger hebben. Toen wij naar dit huis verhuisden, kwam er elke lente een meeuw tegen de keukendeur tikken.’
Als je meeuwen liever van je schoolplein of terras weert, dan is het het best om vlaggetjes op te hangen. ‘Als er geen open vluchtweg is, dan slaan ze niet toe. Je kunt ook met je rug tegen een hoge muur of onder een dak of parasol staan om je kibbelingen of ijsje te eten. Als er geen schuilplaats in de buurt is, kijk nieuwsgierige meeuwen dan recht in de ogen. ‘We ontdekten dat meeuwen veel langer aarzelen met stelen als ze in de gaten worden gehouden.’ Meeuwen lijken dus precies te weten wanneer we niet opletten. Vallen ze daardoor ook vaker kinderen aan? ‘Dat zou ik graag onderzoeken, maar het is lastig om daar ethische toestemming voor te krijgen. Ik heb zelf twee kinderen, ik weet niet of ik ze dat zou willen aandoen.’
Voor hun eigen kleintjes zijn meeuwen trouwens een pak liever. Meeuwenkoppels blijven hun hele leven bij elkaar en zorgen samen voor hun kuikens. Koppels die hun ouderlijke taken eerlijk verdelen, brengen gezondere kuikens groot en blijven ook zelf beter in vorm. ‘Dat ze zo agressief uit de hoek kunnen komen, is vooral omdat ze hun kuikens tegen mogelijk gevaar willen beschermen - hoe zou je zelf zijn?’
