Een videogame die toont hoe diep je in- en uitademt en waarbij je alleen voortbeweegt als je kalmerende diepe buikademhalingen maakt, helpt angstklachten verminderen.
Wie lang kampt met heftige gevoelens van angst, loopt het risico om een angststoornis te ontwikkelen. Onder jongeren zijn angststoornissen zelfs een van de meest voorkomende psychische problemen. Uit promotieonderzoek van Joanneke Weerdmeester van de Radboud Universiteit Nijmegen blijkt nu dat een speciale game, genaamd DEEP, die van Virtual Reality gebruik maakt, angstklachten doet afnemen.
Via DEEP komen deelnemers terecht in een niet-bestaande onderwaterwereld. De spelers hebben een speciale riem om hun buik, die hun ademhaling meet. Door het maken van diepe buikademhalingen beweeg je voorwaarts in het spel. Oppervlakkige borstademhalingen, die doorgaans optreden in angstige situaties, worden niet helemaal opgevangen door die riem, en dus belemmert dat de voortgang.
Ook zien spelers op verschillende manieren hoe ze op dat moment ademen. Zo zijn er verschillende objecten die de ademhaling van de spelers spiegelen zoals een cirkel en planten die kleiner worden bij elke uitademing en groter bij elke inademing. Omdat je op elk moment kunt zien hoe je ademt en in welke mate je voortbeweegt, kun je inschatten hoe goed het gaat en of je eventueel je ademhaling moet aanpassen. Deze techniek waarbij je feedback krijgt over signalen uit het lichaam wordt biofeedback genoemd.
Donkere tunnels
‘Uit eerdere onderzoeken weten we al langer dat diepe buikademhalingen angst en stress kunnen verminderen’, legt Weerdmeester uit. ‘Via het spel proberen we deelnemers te motiveren om deze ademhalingstechniek te blijven oefenen. En omdat je direct feedback krijgt, weet je meteen of je het goed doet of niet.’ Het grootste deel van de spelomgeving is rustgevend, maar je kunt ook in stressvolle situaties terechtkomen, zoals donkere tunnels. Weerdmeester: ‘Het idee is dat je in de game eerst deze diepe buikademhaling oefent in een kalme omgeving, maar vervolgens ook in een meer stressvolle omgeving in de game. Dit maakt het meer waarschijnlijk dat jongeren de geleerde ademhalingstechniek ook buiten de game kunnen toepassen wanneer zij zich in een stressvolle situatie bevinden.
In een van haar studies deden onder andere jongeren mee tussen de 17 en 25 jaar oud die kampten met angstklachten. Een deel mocht een aantal keer DEEP spelen, en een deel van de angstige jongeren oefende alleen de ademhalingstechnieken via hun smartphone, zonder biofeedback.
Uit het onderzoek bleek dat de deelnemers die DEEP gespeeld hadden minder last hadden van hun angstklachten. Ook de vrijwilligers die via hun smartphone de ademhalingstechniek oefenden, hadden minder last. Dat gaven ze allemaal via vragenlijsten door.
Toch was er wel een verschil tussen die twee groepen. Weerdmeester onderzocht namelijk ook nog hoe alle deelnemers hun eigen kunnen in stressvolle situaties beoordeelden. Met name de deelnemers die de game hadden gespeeld, gingen zichzelf positiever beoordelen en meer in zichzelf geloven. ‘Mogelijk omdat de deelnemers die DEEP speelden, via de feedback beter hadden geleerd hoe ze hun ademhaling onder controle konden krijgen. Als je de ademhalingstechniek alleen oefent, zonder feedback, leer je minder goed of je het nu goed doet of niet.’
Weerdmeester concludeert dat DEEP helpt bij het verminderen van angstklachten. ‘Misschien helpt het zelfs om beter om te gaan met andere klachten, zoals agressie of zelfs klachten die bij long-covid horen. Agressief gedrag kan namelijk voortkomen uit angst, en deze ademhalingstechniek kan je meer bewust maken van je emoties en kan je helpen om deze beter te reguleren. Bij long-covid ben je het mogelijk verleerd om diepe buikademhalingen te maken, die je via DEEP weer kunt uitproberen.’
Verder onderzoek is nodig om uit te zoeken hoelang het effect van spellen zoals DEEP aanhoudt, en of mensen die echt met een angststoornis kampen er ook bij gebaat zijn. Voor de toepassing van de game heeft ze alvast allerlei ideeën. ‘Wie bang is voor de tandarts zou bijvoorbeeld in de wachtkamer even tien minuten het spel kunnen spelen of het spel kan toegevoegd worden aan bestaande behandelingen tegen angst.’
Joanneke Weerdmeester verdedigde haar proefschrift Take a DEEP Breath: Exploring the Potential of Game-based Biofeedback Interventions for Anxiety Regulation op 22 november 2021.
