Veel mensen hebben het gevoel dat ze liedjes uit hun jeugd na vele jaren nog steeds woord voor woord kunnen meezingen, terwijl ze feiten die ze net geleerd hebben al snel vergeten zijn. Dat gevoel klopt gedeeltelijk.
Om een herinnering aan te maken, moeten we informatie vanuit ons werkgeheugen, dat slechts beperkt informatie voor korte tijd kan vasthouden, overbrengen naar het langetermijngeheugen. Vooral de hippocampus, een structuur aan de binnenkant van de slaapkwabben, speelt een belangrijke rol in die overdracht. Pas wanneer informatie succesvol in het langetermijngeheugen weggeschreven is, kan je ze later opnieuw oproepen. Bij muziek werkt dat niet anders. Toch is er een aantal redenen waarom muziek vaak sneller en sterker in het langetermijngeheugen verankerd raakt dan andere informatie.
Hoe emotioneler een gebeurtenis is, hoe beter ze wordt opgeslagen in ons langetermijngeheugen. Daarom kan je je heel blije of verdrietige gebeurtenissen vaak zo levendig herinneren. Muziek ontlokt bij veel mensen ook sterke emoties. Wanneer een lied je raakt, wordt het dus beter ingeprent dan wanneer het je weinig doet. Je favoriete nummers onthoud je dan ook makkelijker dan de inhoud van een cursus waar je weinig bij voelt.
Herinneringen staan ook zelden op zichzelf. Een liedje dat je op school leerde, kan je doen terugdenken aan de goede sfeer in de klas, je klasgenootjes of je lievelingsleraar. Aan muziek hangt dus vaak emotionele informatie vast, wat minder het geval is bij wat je bijvoorbeeld gisteren gegeten hebt.
Ook herhaling speelt een cruciale rol. Een lied dat je graag hoort, beluister je vaak. Of je hoort het toevallig nog eens op de radio, of een vriend begint erover. Telkens als je een herinnering ophaalt en weer opslaat, wordt ze sterker.
Daarnaast speelt aandacht een rol. Als je actief luistert, zal je een lied beter onthouden dan als je muziek enkel op de achtergrond laat spelen om omgevingsgeluid uit te schakelen. En als je ook nog actief meezingt, zal je het nog beter onthouden. Het reproduceren van een tekst is namelijk een veel actiever proces dan passief luisteren.
Muziek waar we emotioneel van worden, onthouden we beter
Leeftijd heeft ook invloed. Oudere mensen leren minder makkelijk nieuwe liedjes dan jongeren. Enerzijds omdat hun aandacht verzwakt, wat nodig is om informatie naar het langetermijngeheugen over te brengen. Anderzijds omdat het ophalen van de juiste informatie uit het geheugen moeilijker wordt. Iedereen kent wel het gevoel dat iets op het puntje van je tong ligt. De informatie zit dus wel in je geheugen, maar je kan ze niet oproepen. Dat gebeurt steeds vaker naarmate je ouder wordt.
Ten slotte kunnen herinneringen ook geautomatiseerd raken. Pianisten die een muziekstuk vaak repeteren, hoeven na een tijd niet meer na te denken over waar ze hun vingers moeten plaatsen. Dat geautomatiseerde geheugen is zo krachtig dat mensen met dementie soms nog hele muziekstukken kunnen spelen, ook als ze al vergeten zijn wie het stuk gecomponeerd heeft. Zelfs bij gevorderde dementie, wanneer iemand apathisch of stil lijkt, kan muziek nog een sterke emotionele reactie uitlokken. Een glimlach, traan of mee neuriën. Dat toont hoe diep onze favoriete muziek verankerd zit in ons emotionele brein. Net daardoor blijft ze vaak beter bewaard dan andere, puur feitelijke kennis.
Sebastiaan Engelborghs is hoogleraar neurologie aan de Vrije Universiteit Brussel en diensthoofd neurologie aan het Universitair Ziekenhuis Brussel. Journalist Liam Verbinnen legde hem deze vraag voor en tekende zijn antwoord op.
Heb je ook een vraag voor de wetenschap? Stel ze op ikhebeenvraag.be
