Tranen van emoties zijn iets typisch menselijks. Waarom huilen wij mensen eigenlijk?
Hoewel zoogdieren en sommige vogelsoorten ook geluiden maken als ze van streek zijn, denk aan janken of piepen, blijven tranen meestal uit. Wel tonen recente studies aan dat honden meer traanvocht produceren wanneer ze herenigd worden met hun baasje, en dat ook muizen meer traanvocht aanmaken tijdens het zogen of bij pijn en stress. Maar echt huilen met zichtbare tranen die over de wangen stromen? Dat lijkt voorlopig iets wat alleen mensen doen.
Mensen hebben drie soorten tranen: basale tranen, reflextranen en emotionele tranen. Basale tranen worden bij elke oogknippering als een film over je oog gelegd. Ze beschermen en voeden je oog. Reflextranen worden geproduceerd om je ogen te reinigen, bijvoorbeeld als er een stofje in zit, als je uien snijdt of als er traangas in de lucht hangt. Ze worden geproduceerd door de grote traanklieren aan de buitenkant van je ogen. Uit diezelfde grote traanklieren komen ook de emotionele tranen.
Emotionele tranen lijken vooral een signaal van hulpeloosheid te zijn. Denk maar aan een baby: die is hulpeloos en huilt om hulp en troost. Dat is niet anders bij volwassenen. Huilen is een noodkreet die werkt: wanneer mensen identiek dezelfde foto’s te zien krijgen van iemand met of zonder tranen, dan zullen ze meer bereid zijn om de persoon met tranen te helpen. Dat effect geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren en zelfs voor robots: zodra er tranen op foto’s van dieren en robots toegevoegd worden, lijken ze minder bedreigend en voelen we meer empathie.
Uit enkele recente onderzoeken blijkt dat vrouwentranen een stof bevatten die het testosteronniveau van mannen doet dalen. Daardoor zouden hun seksueel verlangen en agressie afnemen. Over welke stof het gaat en of die echt invloed heeft op het gedrag van mannen, is op dit moment nog niet duidelijk.
Vrouwentranen bevatten een stof die bij mannen testosteron doet afnemen
In elk geval heeft huilen duidelijk een sociale functie. Daarnaast kan huilen ook opluchten. Maar dat geldt lang niet altijd. Uit onderzoek blijken alvast drie factoren een grote rol te spelen bij de mate van opluchting: je mentale toestand, de reden waarom je huilt en hoe anderen reageren. Als je je mentaal slecht voelt, bijvoorbeeld als je depressief bent of een burn-out hebt, zal huilen niet erg opluchten. Bij controleerbare situaties, zoals een ruzie, zal huilen meer soelaas bieden dan bij oncontroleerbare situaties, zoals bij een overlijden. En als de mensen om je heen begrip tonen en troost bieden, zal je je uiteraard beter voelen dan als ze je uitlachen of boos worden.
Niet iedereen huilt evenveel. Mannen huilen bijvoorbeeld minder dan vrouwen. Dat komt waarschijnlijk deels door de invloed van testosteron en deels door sociale normen: het is minder geaccepteerd dat mannen huilen, waardoor ze ook beter geoefend zijn in het onderdrukken van hun tranen. Met het ouder worden, gaan mannen wel meer huilen.
Ten slotte zijn er ook mensen die aangeven dat ze in jaren niet meer gehuild hebben. Uit onderzoek blijken zij niet lager te scoren op mentaal welzijn. Mensen die wél af en toe huilen, blijken gemiddeld wel wat empathischer. Ze voelen zich sterker verbonden met anderen en ontvangen meer sociale steun. Huilen heeft dus zeker een functie: het wekt steun op en kan zo helpen om de impact van stress te verzachten.
Ad Vingerhoets is emeritus hoogleraar emoties en welbevinden aan Tilburg University. Journalist Liam Verbinnen legde hem deze vraag voor en tekende zijn antwoord op. Heb je ook een vraag? Stel ze op ikhebeenvraag.be
