Beeld: Artist’s impression van de planeet Jupiter die de temperatuurverschillen in de hoge atmosfeer illustreert. De heetste delen (rond de polen) zijn wit en geel ingekleurd, de koelste donkerrood. (J. O’Donoghue (JAXA)/Hubble/NASA/ESA/A. Simon/J. Schmidt)

Doordat hij meer dan vijf keer zo ver van de zon verwijderd is dan de aarde, zou je verwachten dat de planeet Jupiter niet bepaald warm is. Op basis van de hoeveelheid zonlicht die Jupiter ontvangt, zou de temperatuur bovenin zijn atmosfeer ongeveer –73°C moeten zijn. Maar in plaats daarvan is het er 500 graden warmer. Onderzoekers denken nu een verklaring te hebben voor dit raadsel, waar de wetenschap al bijna vijftig jaar meer worstelt.

Om de kwestie te onderzoeken is Jupiter recent waargenomen met NASA-ruimtesonde Juno, de Keck-sterrenwacht op Hawaï en de Japanse ultraviolet-satelliet Hisaki. De verzamelde gegevens, waaronder een gedetailleerde warmtekaart van de hoge atmosfeer van de reuzenplaneet, tonen aan dat het intense poollicht van Jupiter verantwoordelijk is voor de hoge temperaturen.

Lichtshows

Poollicht ontstaat wanneer elektrisch geladen deeltjes worden ingevangen door het magnetische veld van een planeet. Deze deeltjes spiralen vervolgens langs de onzichtbare veldlijnen van het magnetische veld naar de polen van de planeet en komen onderweg in botsing met atomen en moleculen in de atmosfeer – een proces waarbij licht en warmte vrijkomt.

Op aarde resulteert dit in de kleurrijke ‘lichtshows’ die bekendstaan al noorder- en zuiderlicht. Bij Jupiter zijn de poollichten veel intenser. De oorzaak daarvan ligt bij de vulkanisch actieve Jupitermaan Io, die grote aantallen geladen deeltjes uitstoot die uiteindelijk bij Jupiter belanden. Deze aanvoer van zogeheten ionen zorgt voor de krachtigste aurora van ons zonnestelsel en voor de sterke opwarming van de atmosfeer boven de poolgebieden van de planeet.