Onze voedselomgeving beïnvloedt elke dag wat we eten, vaak zonder dat we het beseffen. Via het project "De Grote Voedselkaart" willen wetenschappers die omgeving in kaart brengen. Ook jij kan helpen.
Als ik over straat loop, zie ik flitsende kleuren op de borden van fastfoodrestaurants. Overal om me heen ruik ik eten, en plots krijg ik honger. Terwijl ik thuis nog restjes heb, krijg ik zin in iets gemakkelijks. Iets dat me nu voldoening geeft. Van fastfoodketens tot bakkers met verleidelijke vitrines: in het centrum van elke stad is het aanbod aan ongezonde voeding overweldigend. Tegelijkertijd kampen sommige dorpen met een ander probleem: een tekort aan verse, gezonde voeding.
Onze voedselomgeving wordt grotendeels gevormd door commerciële belangen — waar wij als burgers weinig invloed op lijken te hebben. Hoe ervaren burgers die er elke dag doorheen wandelen, winkelen, en eten kopen, hun voedselomgeving?
Burgerwetenschap biedt een manier om die invloed terug te pakken
Stel je voor dat we allemaal konden meedenken over hoe onze voedselbuurt eruit ziet. Goed nieuws: dat kan! Via de Grote Voedselkaart brengen Vlaamse burgers hun voedselomgeving in kaart. Je vult vragen in, doet mee aan laagdrempelige opdrachten, en deelt jouw mening over wat er in jouw buurt te koop is, en vooral hoe je dat ervaart.
Zo kom je niet alleen meer te weten over je eigen omgeving, je krijgt ook de kans om bij te dragen aan verandering. De resultaten worden gebruikt om lokale besturen en de Vlaamse overheid te adviseren, zodat zij concrete aanpassingen kunnen doen aan het beleid. Hieruit kunnen verbeteringen komen die gevoed worden door de observaties en ervaringen van burgers zelf. Maar waarom is die inbreng van burgers nodig?
Voedselwoestijnen en voedselmoerassen
Ons voedingslandschap is de afgelopen jaren ongezonder geworden. In 2020 brachten onderzoekers van Sciensano het voedingsaanbod in Vlaanderen in kaart. Wat bleek? 2,8% van het Vlaamse grondgebied is een zogeheten voedselwoestijn: plekken waar mensen weinig tot geen toegang hebben tot basisaanbod van gezonde voeding, zoals verse groenten en fruit.
Tegelijkertijd leeft meer dan 88% van de bevolking in buurten waar ongezonde eetgelegenheden sterk in de meerderheid zijn ten opzichte van gezonde alternatieven. Zulke buurten worden ook wel voedselmoerassen genoemd: plekken waar je wordt omringd door ongezonde verleidingen, en waar het moeilijk is om gezonde keuzes te maken.
De subjectieve voedselomgeving vertelt ons meer over wat de burger wilt
Wetenschappers maken een onderscheid tussen de objectieve voedselomgeving (voedselmoerassen en -woestijnen) en de subjectieve voedselomgeving (bijvoorbeeld hoe mensen zich daarover voelen).
In mijn buurt zijn er twee supermarkten. Eén ervan is altijd erg druk. Chips, cola en snoep zijn daar heel goedkoop, en ze staan vlak naast de kassa. Ik voel me er geprikkeld om ongezonde voeding te kopen.
De andere winkel is ruimer. Er is weinig ongezonde voeding te koop. Het aanbod spreekt me meer aan, dus ga ik daar liever naartoe.
Iemand anders maakt misschien totaal andere afwegingen — prijs, toegankelijkheid met de wagen, en ga zo maar door. Door die subjectieve beleving mee te nemen, kunnen beleidsmakers en onderzoekers veel beter inschatten wat er leeft bij mensen — en waar er ruimte is voor verbetering die aansluit bij hoe mensen hun omgeving beleven.
We hebben een plicht om de voedselomgeving gezonder te maken
Onze kinderen groeien op in een omgeving waarin ongezonde voeding op elke straathoek aanwezig is, terwijl we tegelijkertijd spreken over het belang van gezondheid, preventie en gelijke kansen. We zeggen weleens dat gezondheid persoonlijke verantwoordelijkheid is, maar het wordt steeds moeilijker om gezonde keuzes te maken. Waarom accepteren we dat jongeren elke dag worden blootgesteld aan marketing voor ongezonde voeding? Onze voedselomgeving is geen neutraal gegeven. Ze wordt gestuurd door commerciële belangen, en het is tijd dat wij als burgers daar weer richting aan gaan geven.
Doe mee aan de Grote Voedselkaart
Ga op ontdekking in jouw voedselbuurt, en doe mee aan De Grote Voedselkaart. Jouw stem maakt het verschil. Samen kunnen we onze buurten gezonder maken.
Wil je meer weten? Surf naar https://www.degrotevoedselkaart.be
