Een veilige en goedkope ontstekingsremmer kan borstkankercellen in het lab misleiden. Dat kan ertoe leiden dat in de toekomst zware behandelingen bij patiënten kunnen worden uitgesteld.
Het merendeel van de patiënten met borstkanker heeft de hormoonreceptor-positieve variant. Dat betekent dat hun tumoren receptoren voor hormonen op hun cellen hebben zitten, waardoor ze door deze hormonen worden gestimuleerd om te groeien.
Hormonale therapie kan de groei van deze tumoren remmen. Ook bij patiënten met uitzaaiingen kan de behandeling de ziekte jarenlang onderdrukken. Helaas verliest ze na verloop van tijd haar effect waardoor de kanker toch weer gaat groeien en patiënten vaak moeten overstappen op veelal zwaardere behandelingen, zoals chemotherapie.
Streng dieet
Maar dat zou binnenkort wel eens kunnen veranderen. Uit onderzoek van Irene Caffa en Alessio Nencioni van de Universiteit van Genua en het San Martino Hospital blijkt dat patiënten die een speciaal caloriearm dieet volgen mogelijk beter reageren op hormoontherapie. Daarmee zouden patiënten belastende behandelingen, zoals chemotherapie, langer kunnen uitstellen.
Nu klinkt het misschien veelbelovend om met een aangepast dieet een kankerbehandeling te verbeteren, maar zo’n dieet waarbij patiënten soms maar 300 tot 600 kilocalorieën binnenkrijgen is voor zieke mensen ongelofelijk moeilijk vol te houden. Bovendien moet dat onder strikte begeleiding van een arts gebeuren, omdat zo’n streng dieet ook niet zonder risico is. Naast bijwerkingen als vermoeidheid, hoofdpijn en lage bloeddruk kunnen patiënten afvallen, verzwakken en in het ergste geval een slechtere prognose hebben vergeleken met patiënten die geen dieet volgen.
Toch was promovendus Nuno Padrão van het Nederlands Kanker Instituut, het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek, meteen geïntrigeerd door het onderzoek. Omdat het nog onduidelijk was op welke manier het extreme dieet patiënten weer gevoelig kon maken voor hormoontherapie, besloot hij dat samen met zijn groepsleider Wilbert Zwart van het Oncode Institute en de Italiaanse wetenschappers uit te zoeken.
Bestaand medicijn misleidt tumor
De onderzoekers voerden een uitgebreide combinatie van experimenten in cellen, muizen en patiënten uit en ontdekten onder andere dat de hoeveelheid cortisol gigantisch steeg in het bloed van muizen en patiënten wanneer ze weinig calorieën binnenkregen. Dit hormoon kan de tumorcellen binnendringen en hun groei remmen. Toen ze de kankercellen zodanig veranderden dat ze niet meer konden reageren op cortisol, verdween ook het positieve effect van het dieet op hormoontherapie.
Behandeling met cortisol maakte muizen met kanker weer gevoelig voor de hormonale therapie
Vervolgonderzoek bevestigde dat cortisol inderdaad een cruciale rol speelt in het verhaal. Behandeling met corticosteroïden, waaronder cortisol, maakte muizen met kanker weer gevoelig voor de hormonale therapie. Het deed de tumor reageren alsof de muizen een streng dieet volgden, zonder dat dit echt gebeurde.
Het voordeel van corticosteroïden is dat artsen het al heel lang inzetten als ontstekingsremmend medicijn tegen onder meer chronische ontstekingen en astma, waardoor ze er al veel ervaring mee hebben. Met deze ontdekking hebben ze mogelijk een nieuwe toepassing gevonden voor deze veilige en goedkope medicatie: het zou wel eens zwaardere en duurdere kankerbehandelingen zoals chemotherapie kunnen vervangen of uitstellen.
Omdat het Antoni van Leeuwenhoek zowel een ziekenhuis als een onderzoeksinstituut onder één dak heeft, vertaalden de onderzoekers samen met artsen de ontdekking naar een klinisch onderzoek dat volgend jaar al van start zal gaan, dankzij de financiële steun van KWF Kankerbestrijding en het Oncode Institute. Tachtig patiënten met uitgezaaide, hormoonreceptor-positieve borstkanker bij wie hormoontherapie niet of niet meer werkt, zullen in de studie corticosteroïden krijgen in combinatie met hormoontherapie.
Internist-oncoloog Vincent Dezentjé die de studie gaat leiden, hoopt te kunnen aantonen dat dit patiënten weer gevoelig kan maken voor hormoontherapie, waardoor ze intensieve behandelingen zoals chemotherapie kunnen uitstellen en ze ook langer kunnen overleven met een betere kwaliteit van leven.
