Beeld: Landbouwers mulchen een aspergeveld met plastic zeilen in Zauchwitz, Duitsland.

Om een breder zicht te krijgen op de aanwezigheid en de effecten van microplastics (minder dan 5 millimeter groot) en nanoplastics (minder dan 1 micrometer groot) in landbouwbodems legde onderzoeker Joseph Boctor, verbonden aan Murdoch University in Australië, de resultaten van een reeks onderzoeken naast elkaar. Uit zijn analyse komt een verontrustend beeld naar voren. 'De hoeveelheid plastic in de bodem varieert naargelang de locatie en het bodemtype, maar het is overal terug te vinden.'

'Twee praktijken zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de plasticvervuiling. Een eerste is het gebruik van mest afkomstig van de veehouderij. Landbouwdieren krijgen via hun voeding plasticdeeltjes binnen, die vervolgens in hun mest belanden. Een tweede belangrijke bron is mulchen, een landbouwtechniek waarbij de bodem afgedekt wordt met plastic. Dat heeft een aantal voordelen, zoals het vasthouden van water. Maar het brengt ook rechtstreeks plastic in de bodem. Andere bronnen van microplastics zijn bijvoorbeeld de slijtage van autobanden, een erg onderschat probleem.'

De impact van al dat plastic op de gezondheid van de bodem is een controversieel onderwerp, aldus Boctor. 'Niet dat iemand ontkent dat het een slechte zaak is, de vraag is alleen hoe erg het precies gesteld is. Micro- en nanoplastics beïnvloeden zowel de fysische, chemische en biologische eigenschappen van landbouwgronden. Plasticdeeltjes veranderen bijvoorbeeld de dichtheid van de bodem, net als het vermogen om water vast te houden. Veruit het grootste deel van alle plastics is opgebouwd uit koolwaterstoffen. De koolstof uit deze verbindingen verandert de verhouding tussen koolstof en stikstof. Net die verhouding is cruciaal voor de gezondheid en de productiviteit van landbouwbodems.'

Minder massa

Problemen met de gezondheid van de bodem vertalen zich in opbrengstverlies, al is het moeilijk om hierop een exact cijfer te plakken. Plasticdeeltjes blokkeren de poriën in de wortels en bladeren van planten, waardoor ze minder makkelijk water en voedingstoffen opnemen. Ander onderzoek toont aan dat ook het vermogen om aan fotosynthese te doen achteruit gaat onder invloed van microplastics. Als gevolg daarvan daalt dat totale biomassa, en dus de oogstopbrengst, die landbouwgronden voortbrengen.

Planten nemen deeltjes op uit de bodem, die zo uiteindelijk in onze voeding belanden. Veel hangt af van de groeiperiode van gewassen, legt Boctor uit. 'Microplastics bewegen zich van de wortels naar de bladeren en de vruchten van gewassen. Een snelgroeiend gewas als sla bevat minder deeltjes dan bijvoorbeeld tomaten, die er langer over doen om oogstrijp te worden. Daarnaast nemen planten via hun bladporiën ook deeltjes uit de lucht op.'

Maar er sluimert een nog ernstiger probleem, aldus Boctor. 'Plastics bevatten additieven, toegevoegd om bepaalde eigenschappen zoals kleur of plasticiteit te verkrijgen. Die additieven zijn echt de doos van Pandora. De plasticindustrie gebruikt zo'n 16 000 verschillende additieven. Behalve algemeen gebruikte verbindingen zoals bisfenol A, is er maar weinig bekend over wat deze stoffen precies doen. Van maar liefst 10 000 additieven zijn er helemaal geen data over de effecten op de gezondheid of het milieu. Hun potentiële impact op de bodem en planten is gewoon niet onderzocht, laat staan gereguleerd. De industrie gaat veel sneller dan de wetenschap, en overheden hinken al helemaal achterop.'