Hoe meer een kind leest, hoe beter het erin wordt. Bij een moeilijke start, blijkt een hond vaak een goede hulp te zijn om kinderen plezier te doen krijgen in lezen.
Een hond is een geruststellend, kritiekloos publiek. Hij helpt kinderen om plezier te krijgen in lezen
Tot nog toe is voorlezen voor honden nooit als officiële leesbevorderende maatregel gezien. Het wordt tijd om die strategie serieuzer te nemen
Goed en vooral graag leren lezen is van primordiaal belang. Wie veel leest, creëert een zelfversterkend effect: hoe meer je leest, hoe beter je erin wordt. Lezen heeft nog heel wat meer voordelen, die kinderen in hun latere leven van pas kunnen komen.
Onderzoek toont aan dat kinderen die vaak lezen beter scoren op school. Jonge lezers worden beter in schrijven, tekstbegrip en grammatica. Ze hebben een bredere woordenschat, een betere algemene kennis, een beter begrip van andere culturen, ze participeren meer in de gemeenschap en hebben een beter inzicht in de menselijke natuur en in hoe beslissingen tot stand komen. Dat staat te lezen in het rapport Reading for Pleasure uit 2012 van het Britse Ministerie van Onderwijs.
Dat is allemaal niet erg verrassend. Wél verrassend is een manier om leesplezier te stimuleren, die momenteel aan populariteit wint: voorlezen voor honden.
Matteuseffect
Al in 1986 schreef Keith Stanovich, een eminent Amerikaans expert in geletterdheid, dat het matteuseffect ook geldt voor leesvaardigheid. De naam van dit ‘effect’ verwijst naar de observaties die Jezus maakt in het Nieuwe Testament over de algemene trend dat rijken de neiging hebben alleen maar rijker te worden, en armer alleen maar armer. Deze neerwaartse spiraal bestaat ook voor leesvaardigheid, stelt Stanovich. En ze heeft effect op de algemene cognitieve prestaties.
In het Verenigd Koninkrijk presteren kinderen niet bijster goed wat geletterdheid betreft. Opeenvolgende regeringen hebben geprobeerd om dit probleem op allerlei manieren aan te pakken. (Ook in Nederland is de geletterdheid van kinderen voor verbetering vatbaar. Eén op de zeven 15-jarigen heeft grote moeite met het begrijpen van zijn schoolboeken en loopt het risico als volwassene onder de noemer ‘laaggeletterd’ te vallen, red.)
Tot nog toe is voorlezen voor honden nooit als officiële leesbevorderende maatregel gezien. Het wordt tijd om die strategie serieuzer te nemen.
Veel kinderen houden intrinsiek van lezen en hebben weinig aanmoediging nodig. Maar als ze ermee worstelen, kan hun zelfvertrouwen snel een duik nemen. En daarmee ook hun motivatie om nog eens een boek vast te pakken. Dat zet de neerwaartse spiraal in gang waarbij de leesvaardigheid op een laag pitje blijft. Hoe kunnen honden helpen?
Een therapeutische aanwezigheid
Voorlezen voor honden is precies wat het lijkt: je stimuleert een kind om hardop te lezen terwijl er een hond naast hem of haar zit. Het bestaat al sinds 1999. Toen ging in de Verenigde Staten het initiatief Reading Education Assistance Dogs (READ) van start. Andere initiatieven volgden en de strategie raakte verspreid over meerdere landen. In het Verenigd Koninkrijk, bijvoorbeeld, is er het Bark and Read-schema. Het kan op heel wat enthousiasme rekenen.
De aanwezigheid van honden heeft een kalmerend effect op veel mensen. Een Brits initiatief als Pets As Therapy zet al vrijwilligers met getrainde honden in om het welzijn en de gezondheid te verbeteren van ziekenhuispatiënten, ouderen in rusthuizen en kinderen in scholen voor bijzonder onderwijs.
De druk op kinderen neemt toe, ook op veel basisscholen. Net als volwassenen reageren kinderen over het algemeen niet goed op de druk die hen wordt opgelegd.
Een hond creëert een omgeving die onmiddellijk meer ontspannen en verwelkomend aanvoelt. Lezen kan je alleen doen. Maar het kan ook een leuke, gedeelde sociale activiteit zijn. Kinderen die worstelen met lezen kunnen toch genieten van voorlezen voor een loyale, liefhebbende luisteraar.
Kinderen die niet graag lezen, om welke reden dan ook, moeten vertrouwen opbouwen en een motivatie om te lezen herontdekken. Een hond is een geruststellend, kritiekloos publiek. Hij zal het niet erg vinden als ze fouten maken. Ze kunnen ongestoord doorlezen. Commentaar zullen ze niet krijgen. Fouten kunnen op een ander moment in een andere context aangepakt worden.
Ook meer ervaren lezers kunnen baat hebben bij voorlezen voor een hond. Zij kunnen experimenteren met intonatie en ‘stemmetjes’, wetende dat de hond daar positief op zal reageren. Het voorlezen verbetert hun vlotheid en begrip.
Voor kinderen die lezen haten is opnieuw aansluiting vinden met en plezier krijgen in lezen erg belangrijk. ‘Als we willen dat kinderen goed leren lezen, moeten we een manier vinden om hen ertoe te brengen veel te lezen’, meent ook Marylyn Jager-Adams, Amerikaans expert in geletterdheid.
Voorlezen voor de hond kan evenwicht brengen en lezen aantrekkelijker maken voor kinderen. Uiteraard hebben kinderen, bijvoorbeeld als ze dyslexie hebben, ook menselijke en gefocuste ondersteuning nodig bij het lezen. Ze moeten leren hoe spraak correspondeert met spelling. Maar deze – vaak minder prettige – leeservaringen moeten in balans zijn met activiteiten waarbij ze onafhankelijk en met plezier lezen. Anders kan een kind gedemotiveerd raken.
Van neerwaartse naar opwaartse spiraal
Kan je de neerwaartse spiraal van weinig lezen doorbreken, dan zal dat onvermijdelijk leiden tot een opwaartse spiraal. Een goed boek delen met een hond laat kinderen hun leesvaardigheid gebruiken op een positieve en plezierige manier.
Hoewel voorlezen voor honden in de lift zit, is het wetenschappelijk bewijs dat het werkt beperkt. Een systematische doorlichting van 48 studies uit 2016 toont weliswaar enig bewijs aan voor een verbetering in leesvaardigheid.
In de media duikt vaak het voorbeeld op van Tony Nevett en zijn windhond Danny. De Ier trekt met zijn hond naar scholen en bibliotheken en laat kinderen voor Danny lezen. Op veel scholen heeft Danny’s aanwezigheid voor een heuse transformatie gezorgd. Niet alleen wat lezen betreft. Ook het algemene welzijn en het gedrag van ‘probleemkinderen’ ging erop vooruit.
Voorlezen voor honden kan dus heel wat voordelen bieden. Zoals elke aanpak of interventie is het geen wondermiddel. Maar er lijkt weinig te verliezen en veel te winnen.
