Een combinatie van twee medicijnen die nu al worden gebruikt om kanker te behandelen, lijkt ook de veranderingen in de hersenen door alzheimer om te keren.
De ziekte van Alzheimer veroorzaakt een meedogenloze achteruitgang in cognitie, leren en geheugen. Tientallen jaren van onderzoek hebben nog geen behandelingen opgeleverd die deze achteruitgang kunnen omkeren.
Wetenschappers Yaqiao Li, Yadong Huang en Marina Sirota van UC San Francisco en het Gladstone Instituut analyseerden eerst hoe de ziekte van Alzheimer de genexpressie – de unieke combinatie van genen die actief zijn in een cel op een bepaald moment – in afzonderlijke cellen in het menselijk brein verandert. Ze maakten daarvoor gebruik van openbaar beschikbare gegevens van drie onderzoeken waarin de hersencellen van overleden donoren met of zonder de ziekte van Alzheimer waren bestudeerd.
Vervolgens gingen de onderzoekers op zoek naar bestaande geneesmiddelen die de tegenovergestelde veranderingen in genexpressie veroorzaken in neuronen en glia, hersencellen die beschadigd raken of veranderen bij alzheimer. Daarvoor maakten ze gebruik van de Connectivity Map – een database met resultaten van tests naar de effecten van duizenden medicijnen op de genexpressie in menselijke cellen. Van de 1.300 geneesmiddelen die ze bekeken, bleken er 86 de genexpressieveranderingen die typisch zijn voor alzheimer om te keren in één celtype in de hersenen en 25 in meerdere celtypen. Maar slechts tien daarvan waren al goedgekeurd door de FDA voor gebruik bij mensen.
Eiwitklonten
Daarna analyseerden de onderzoekers miljoenen elektronische medische dossiers om na te gaan of patiënten die sommige van die medicijnen al hadden gebruikt voor andere aandoeningen, een kleiner risico leken te lopen om alzheimer te krijgen. Ze gebruikten daarvoor de gegevens in het UC Health Data Warehouse, dat geanonimiseerde gezondheidsinformatie bevat over 1,4 miljoen mensen ouder dan 65. Ze ontdekten dat vijf van de tien overgebleven medicijnen het risico op het ontwikkelen van alzheimer in de loop van de tijd leken te verminderen.
Toen ze vervolgens een combinatie van de twee meest veelbelovende medicijnen testten in een muismodel van agressieve alzheimer, keerde dat meerdere aspecten van de ziekte om. De combinatie van letrozol – dat meestal wordt gebruikt om borstkanker te behandelen – en irinotecan – dat meestal wordt ingezet bij dikke darm- en longkanker – maakte de genexpressieveranderingen die in de neuronen en glia waren ontstaan naarmate de ziekte voortschreed ongedaan. Het verminderde ook de vorming van giftige eiwitklonten in de hersenen van de muizen en de aftakeling ervan. En, belangrijker nog, het herstelde hun geheugen.
Volgens Huang zal het onderzoek binnenkort leiden tot een klinische trial, zodat het team de combinatietherapie kan testen bij mensen. De onderzoekers hopen dat hun ontdekking uiteindelijk zal leiden tot een nieuwe behandeling voor miljoenen alzheimerpatiënten die de symptomen zal vertragen of misschien zelfs zal terugdraaien.
