Zo word je astronaut

Talen

Aan boord van het ISS worden twee officiële talen gesproken: Russisch en Engels. Alle astronauten (ook als ze van niet-Russische bodem komen) worden dus verondersteld om Russisch te begrijpen en te spreken. Dat is ook heel belangrijk als ze gelanceerd worden met de Sojoez, omdat de bediening in het Russisch staat aangegeven. Astronauten die geselecteerd worden starten dan ook meestal onmiddellijk met Russisch leren, als ze het nog niet spreken.

Medische ingrepen

Er zijn voorlopig nog geen dokters, ziekenhuizen of ziekenwagens in de ruimte. Astronauten moeten zichzelf dus kunnen oplappen wanneer ze toch ziek worden of zich verwonden. Elke astronaut moet eerste hulp bij ongevallen (EHBO) kunnen toepas- sen, en verder zijn er ook astronauten die de taak van ‘medische officier’ krijgen tijdens hun missie. Zij moeten kleine ingrepen zelf kunnen uitvoeren, zoals het hechten van wondjes of het verwijderen van een tand.

Vluchtsimulators en docking

Momenteel gebeurt het grootste deel van de ruimtevlucht met de Sojoez automatisch, en ook het docken (de Sojoez verbinden met het ISS) gebeurt in de meeste omstandigheden zonder dat astronauten zelf iets moeten doen. Uiteraard is er geen ruimte voor risico’s of nalatigheden in deze omstandigheden, dus astronauten worden goed getraind in vluchtsimulators. Op die manier leren ze alle kneepjes van het vak en leren ze om een vaste hand te hebben. De minste beweging kan er immers voor zorgen dat het ruimtetuig uit zijn baan raakt of zijn dockingpunt mist.

Klusjes doen

Er zijn voorlopig ook nog geen elektriciens, loodgieters of ICT’ers in de ruimte. Die taken moeten astronauten dus zelf kunnen uitvoeren. Ook dat leren ze tijdens hun training. Dit is vooral belangrijk wanneer er iets misgaat aan boord van het ISS (denk maar aan een lek of kortsluiting). Bovendien repareren astronauten ook vaak mankementen aan de buitenkant van het ISS tijdens een ruimtewandeling.

Survivaltraining

Een ruimtereis kun je eigenlijk zien als één grote, lange, extreme overlevingstocht. Het is dan ook geen verrassing dat astronauten tijdens hun training soms op survival gaan. Denk maar aan een echte survivaltraining, zoals in het leger, waarbij ze in de openlucht moeten slapen en zelf voor hun eten moeten zorgen. Of een ander voorbeeld: de zes astronauten die in 2009 werden geselecteerd door de Europese ruimtevaartorganisatie verbleven enkele dagen en nachten in grotten. Wat hier vooral belangrijk is, is dat ze leren omgaan met risicovolle situaties, dat ze ervaren hoe het is om te werken en aan wetenschap te doen in moeilijke omstandig- heden, dat ze hun mannetje (of vrouwtje) leren staan, en dat ze leren samen te werken in team en goed te communiceren.

Wist je dat...

• astronauten nog een derde taal spreken aan boord van het ISS? Astronauten grappen weleens dat ze ook ‘Rengels’ spreken, een combinatie van Russisch en Engels.
• reanimatie niet zo eenvoudig is in de ruimte? De gewichtloosheid in het ISS zorgt ervoor dat astronauten rondzweven, dus hartmassage is allesbehalve voor de hand liggend. Het vastmaken van een astronaut kan in dat geval helpen.
• astronauten aan telegeneeskunde doen? Wanneer medische hulp nodig is in de ruimte, zullen astronauten altijd overleggen met dokters op aarde via telecommunicatie. Zo kunnen de dokters advies geven of instructies bij ingrepen, iets wat telegeneeskunde genoemd wordt. In de toekomst zouden zelfs robots bestuurd kunnen worden door een dokter of chirurg op aarde als iemand in de ruimte geopereerd moet worden.

Onderwatertraining

Een van de trainingen die astronauten ondergaan, is onderwatertraining. Vlak bij de kust van Florida in Amerika heeft de NASA daarvoor een station zo’n twintig meter onder water, Aquarius genaamd. Deze trainingen worden ook wel NEEMO genoemd, maar dat heeft niks met de oranje clownvis Nemo te maken. Toekomstige astronauten verblijven vaak enkele dagen in het onderwaterstation om zich voor te bereiden op een ruimtereis. Er zijn immers veel gelijkenissen: het verblijf bevat risico’s, astronauten kunnen niet zomaar weg uit het station (net zoals duikers niet zomaar snel terug kunnen keren naar de oppervlakte), en bovendien kunnen astronauten onder water het gevoel van gewichtloosheid nabootsen. In Keulen trainen de Europese astronauten vaak in een groot en diep zwembad.

Als een vis in het water

Door de perfecte balans tussen drijven en zinken te creëren (ook wel het neutraal drijfvermogen genoemd), kunnen astronauten zich voorbereiden op de gewichtloosheid in de ruimte. Hoe doen ze dat? Wel, in een ruimtepak zit altijd lucht. Als astronauten met hun ruimtepak in het water gaan, zouden ze dus gewoon aan de oppervlakte drijven. Niks speciaals aan. Maar door gewichten toe te voegen aan het ruimtepak, kunnen astronauten ervoor zorgen dat ze niet zinken en niet naar de oppervlakte gaan, maar dat ze exact op dezelfde plaats blijven onder water. Niet alleen komt dit goed overeen met zweven in de ruimte, het is ook een goede gelegenheid om ruimtewandelingen te oefenen – als een vis in het water!

In bed liggen voor de wetenschap

Tijdens een ruimtereis ondergaat het lichaam van astronauten veranderingen die overeenkomen met wat we zien bij bijvoorbeeld bepaalde ouderen of personen die gewond zijn. Hun spiermassa neemt langzaam af en hun botten worden zwakker.

Door gezonde proefpersonen wekenlang in bed te houden, kunnen wetenschappers heel nauwkeurig meten wat er precies gebeurt met hun lichaam. Ze kunnen testen wat kan helpen om die ongewenste negatieve gevolgen tegen te gaan, zoals bijvoorbeeld aangepaste sportprogramma’s, of kunstmatig zwaartekracht op wekken. Wie had ooit gedacht dat in bed liggen zoveel voor de wetenschap kon betekenen?

De centrifuge: rondjes draaien

Behalve aan gewichtloosheid worden astronauten ook blootgesteld aan hoge G-krachten (versnellingskrachten) tijdens de lancering en landing. Hiervoor trainen ze in een toestel dat een centrifuge wordt genoemd. Zo’n centrifuge draait erg snelle rondjes, waardoor het voelt alsof je heel veel aan het versnellen bent (zoals op een rollercoaster, wanneer je in je stoel gedrukt wordt en je heel zwaar voelt). In de centrifuge ervaren astronauten soms tot acht keer de kracht van de zwaartekracht. Met elke G die erbij komt, voelt het aan alsof er een zware steen op hun borstkas drukt. Als de G-krachten echt hoog oplopen, kunnen ze zelfs het bewustzijn verliezen. Gelukkig leren de astronauten een speciale ademhalingstechniek zodat ze dit kunnen vermijden en beter kunnen omgaan met hoge G-krachten.

De overgeefkomeet

Paraboolvluchten zijn een andere vorm van astronautentraining. Astronauten worden zo voorbereid op gewichtloosheid. Tijdens een paraboolvlucht maakt een vliegtuig (met drie piloten) een speciale beweging – zoals je al kunt gissen: in de vorm van een parabool. Aan de top van de parabool werken er geen krachten meer in op het vliegtuig, de inhoud en inzittenden, waardoor je gedurende twintig seconden gewichtloos bent.

Een leuke ervaring, maar niet zonder risico: veel mensen worden er heel misselijk van! Daarom wordt een paraboolvliegtuig al grappend ook weleens ‘de overgeefkomeet’ genoemd (of vomit comet in het Engels).

Isolatie: ver weg van vrienden en familie

De laatste jaren wordt er ook meer aandacht besteed aan hoe astronauten zullen reageren wanneer ze gedurende lange tijd opgesloten zitten, ver weg van vrienden, familie en zelfs van de aarde. Dit wordt vooral belangrijk wanneer mensen ooit naar Mars of andere planeten willen trekken. Zelfs met de huidige technologie zou zo’n missie maanden tot jaren duren. Dat is geen eenvoudige opdracht, en zeker eentje die niet is weggelegd voor zomaar iedereen. Zou jij het kunnen, zo lang weg zijn van je familie en vrienden?

Leren van Poolreizigers

Een goede manier om te onderzoeken hoe mensen met extreme omstandigheden omgaan, is kijken naar hoe poolreizigers dat aanpakken. Zij krijgen namelijk ook enkele maanden te maken met extreme omstandigheden, zoals erg koude temperaturen, maandenlang geen daglicht zien, niet zomaar gered kunnen worden in geval van nood en maandenlang ver weg zijn. De voorbije jaren werden ook simulatiemissies georganiseerd, waarbij een groep mensen doet alsof ze op Mars- of maanmissie zijn. Zulke simulaties vonden al plaats in de woestijn van Utah in Amerika, Moskou, Hawaii, Polen...